Sırbistan, coğrafi konumu, serbest ticaret anlaşmaları ve rekabetçi işgücü maliyetleri nedeniyle yabancı yatırımcılar, özellikle de Türk firmaları için Güneydoğu Avrupa’nın en dinamik pazarlarından biridir. Ancak, her yeni pazar gibi, Sırbistan da kendine özgü yasal, vergi ve idari zorluklara sahiptir. Girişimcilerin heyecanla atıldıkları bu yolda, küçük ihmaller bile büyük maliyetlere ve operasyonel aksaklıklara yol açabilir. Bu kapsamlı kılavuz, Sırbistan’da şirket kurarken en sık karşılaşılan 25’ten fazla kritik hatayı, bu hatalardan kaçınmak için almanız gereken önlemleri ve her bir konuyu detaylıca ele almaktadır.
Hukuki Şekil Seçimini Yanlış Yapmak
Sırbistan’da en yaygın şirket türleri Limited Şirket (D.O.O.) ve Anonim Şirket (A.D.)’dir. Yatırımcıların yaptığı en büyük hatalardan biri, şirketin gelecekteki büyüme potansiyeli, hissedar yapısı, sermaye gereksinimleri ve yönetişim karmaşıklığı gibi faktörleri göz ardı ederek sadece kolaylık veya düşük başlangıç maliyeti nedeniyle D.O.O.’yu seçmektir. Eğer büyük bir yatırım planı, halka açılma potansiyeli veya çok sayıda hissedar olacaksa, başlangıçta A.D.’nin getirdiği daha sıkı ama daha şeffaf yapıyı gözden kaçırmak, ileride yorucu ve pahalı bir dönüşüm süreci gerektirebilir. Bu nedenle, kuruluş aşamasından önce mutlaka hukuki danışmanlık almak ve şirket yapısını uzun vadeli hedeflere göre belirlemek şarttır. Yanlış şirket türü seçimi, büyümeyi ciddi şekilde frenleyebilir ve ek maliyetler yaratır.
Eksik veya Hatalı Kuruluş Belgeleri Sunmak
Sırbistan İşletme Kayıt Ajansı’na (APR) sunulan belgelerin eksik veya Sırp mevzuatına uygun olmayan şekilde hazırlanması, kayıt sürecinin uzamasına neden olan en yaygın hatadır. Özellikle yabancı hissedarların ve yöneticilerin vekaletnameleri, noter onayları ve Apostil süreçleri sıklıkla yanlış anlaşılmakta veya eksik yapılmaktadır. Belgelerde küçük bir çeviri hatası, imza eksikliği veya yanlış formatlama, başvurunun tamamen reddedilmesine yol açabilir. Bu durum hem zaman kaybına hem de ekstra idari masraflara neden olur. Tüm belgelerin Sırpça yeminli tercümesini ve yerel hukuka uygunluğunu, başvuru yapmadan önce deneyimli bir hukuk bürosu ile iki kez kontrol etmek hayati önem taşır.
Şirket Adı Kaydını İhmal Etmek
Birçok yabancı girişimci, şirketin faaliyet göstereceği ismi önceden rezerve etme adımlarını atlamaktadır. Sırbistan’da şirket adları benzersiz olmalıdır ve APR’nin veri tabanında yer alan, hatta benzer sesli veya anlamlı isimler bile reddedilebilir. İstenen şirket adının, ülkenin resmi dilinde (Sırpça) uygun bir anlama sahip olup olmadığının kontrol edilmesi de gereklidir. İsim uygunluğunun sağlanmaması, tüm kuruluş sürecinin durmasına yol açar. Bu hatadan kaçınmak için, en az üç farklı isim seçeneği belirleyip, APR üzerinden önceden müsaitlik sorgulaması yapmak ve mümkünse en kısa sürede ismi rezerve ettirmek, sürecin sorunsuz ilerlemesi için kritik bir adımdır.
Şirket Mührünün Gerekliliğini Yanlış Anlamak
Geleneksel olarak Sırbistan’da birçok resmi işlemde şirket mührü zorunluydu. Ancak, mevzuattaki son değişikliklerle birlikte mührün kullanımı büyük ölçüde isteğe bağlı hale geldi. Buna rağmen, bazı eski kafalı devlet kurumları, bankalar veya iş ortakları hala mühürlü belge talep edebilmektedir. Yeni kurulan şirketlerin, mührün yasal zorunluluğu kalksa bile, operasyonel akışta beklenmedik aksaklıklarla karşılaşmamak için bir mühür edinmeyi tamamen göz ardı etmemesi gerekir. Hata, yasal zorunluluğu kalktı diye mührü tamamen ihmal etmek ve kritik bir anda bir evrağın mühürsüz olduğu gerekçesiyle reddedilmesi riskini almaktır.
Geçici Banka Hesabı Açılış Sürecini Göz Ardı Etmek
Sermayenin yatırılması için gereken geçici banka hesabının açılması, yabancı yatırımcılar için karmaşık bir süreç olabilir. Gerekli tüm belgelerin banka tarafından talep edildiği şekilde eksiksiz sunulmaması, süreci duraksatır. Bankaların sıkı “Müşterini Tanı” (KYC) prosedürleri, özellikle yabancı yöneticiler ve hissedarlar için ek belgeler gerektirir. Banka ile ön görüşme yapmamak, talep edilen belgelerin formatını (özellikle yabancı dildeki belgelerin çeviri ve noter onayları) tam olarak anlamamak, kuruluşun en önemli aşamasında tıkanmaya yol açar. Banka seçimini ve prosedürlerini önceden titizlikle planlamak bu hatanın önüne geçer.
Vergi Kimlik Numarasını (PIB) Geç Almak
PIB (Poreski Identifikacioni Broj), Sırbistan’daki Vergi Kimlik Numarasıdır ve şirket tescil edildikten hemen sonra alınması gereken ilk resmi belgedir. Bu numaranın zamanında alınmaması veya süreçte yaşanacak gecikmeler, şirketinizin yasal olarak fatura kesme, banka işlemlerini tamamlama ve diğer ticari faaliyetlere başlama yeteneğini doğrudan engeller. Birçok girişimci, APR kaydını tamamladıktan sonra PIB sürecini hafife alır. Önlem olarak, APR kaydı tamamlanır tamamlanmaz Vergi Dairesi’ne derhal başvurulmalı ve bu sürecin takibi için deneyimli bir muhasebeci veya avukat görevlendirilmelidir.
KDV Mükellefiyeti Eşiğini Yanlış Hesaplamak
Sırbistan’da KDV (PDV) mükellefiyeti için bir ciro eşiği bulunmaktadır. Yeni kurulan şirketler genellikle ilk yıl bu eşiğin altında kalacaklarını varsayarak KDV kaydını ihmal ederler. Ancak bu bir hata olabilir. Özellikle büyük şirketlerle iş yapan veya büyük sermaye malları yatırımı planlayan firmaların, ciro eşiğine ulaşmayı beklemeden gönüllü olarak KDV sistemine kaydolması, erken KDV indirimi (giriş KDV’si) hakkı kazanmaları için avantajlı olabilir. KDV kaydının zamanlamasını yanlış belirlemek, önemli miktarda vergi avantajından mahrum kalmaya yol açar. Stratejik KDV kaydı için, iş planınızın tahmini cirosu temelinde uzman bir mali müşavirle görüşülmelidir.
Çifte Vergilendirme Anlaşmalarından Yararlanmamak
Türkiye ve Sırbistan arasında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (ÇVÖA) bulunmaktadır. Yabancı yatırımcılar, bu anlaşmanın sunduğu avantajlardan (özellikle temettü, faiz ve royalty ödemelerindeki stopaj oranlarının indirilmesi) habersiz olabilir veya doğru prosedürü uygulamayabilirler. ÇVÖA’dan yararlanmak için genellikle Sırbistan Vergi Dairesi’ne ikametgâh belgesi (Türkiye’deki vergi dairesinden alınmış) gibi belirli belgelerin sunulması gerekir. Bu belgelerin zamanında ve doğru formatta sunulmaması, vergi oranlarının iki katına çıkmasına ve gereksiz vergi ödemelerine yol açan ciddi bir hatadır.
Muhasebe Kayıtlarını Başlangıçtan İtibaren Tutmamak
Bazı küçük girişimciler, operasyonlar tam olarak başlamadan muhasebe kayıtlarını tutmaya başlamanın gereksiz olduğunu düşünebilir. Bu, büyük bir mali ve hukuki risktir. Kuruluş aşamasındaki tüm harcamalar (noter, APR ücretleri, banka masrafları, ön danışmanlık ücretleri), gelecekte vergi indirimi için meşru şirket giderleri olarak kaydedilmelidir. Muhasebe kayıtlarının geç başlatılması, bu ilk masrafların unutulmasına, eksik belgelenmesine ve dolayısıyla maliyet olarak gösterilememesine neden olur. Şirket banka hesabına ilk sermaye yatırıldığı andan itibaren tüm işlemlerin profesyonel bir muhasebeci tarafından düzenli olarak kayıt altına alınması şarttır.
Yabancı Para Birimi İşlemlerinde Hata Yapmak
Sırbistan’da ticari işlemler genellikle Sırp Dinarı (RSD) cinsinden faturalandırılmalıdır. Ancak, yabancı para birimleriyle (Euro, Dolar vb.) yapılan işlemler ve banka hesapları, muhasebe ve vergi açısından karmaşıktır. Yabancı para birimi cinsinden borçlar veya alacaklar, dönem sonunda Sırp Dinarı’na çevrilirken kur farkı gelirleri veya giderleri oluşur. Bu kur risklerini ve muhasebe standartlarını doğru yönetmemek, şirket bilançosunda beklenmedik vergi yüklerine neden olabilir. Tüm yabancı para işlemlerinin yerel muhasebe standartlarına (özellikle Uluslararası Finansal Raporlama Standartları – IFRS) uygun olarak işlendiğinden emin olmak gerekir.
İhmal Edilen Zorunlu Sermaye Gereksinimleri
D.O.O. (Limited Şirket) için asgari sermaye gereksinimi oldukça düşük olsa da (genellikle 100 RSD), bu düşük sermaye tutarı sadece yasal bir minimumdur. Yatırımcılar, şirketin ilk operasyonel masraflarını karşılayacak yeterli sermayeyi veya finansmanı sağlamayı ihmal ederlerse, kısa sürede nakit sıkışıklığı yaşayabilirler. En büyük hata, yasal minimumu gerçek operasyonel minimum sanmaktır. Şirketin ilk 6-12 aylık kira, maaş, idari ve pazarlama masraflarını karşılayacak gerçekçi bir işletme sermayesi planlanmalıdır. Düşük sermaye ile başlamak yasal olabilir, ancak operasyonel sürdürülebilirlik için risklidir ve bankalar nezdinde güvenilirliği düşürür.
Nakit Akışı Yönetimini Hafife Almak
Sırbistan pazarında, özellikle KOBİ’ler arasında uzun ödeme vadeleri yaygın olabilir. Yabancı şirketler, Türkiye’deki iş yapış biçimine alışkın olup, burada da kısa vadeli ödemeler bekleyebilirler. Bu beklenti, nakit akışı yönetimi hatasına yol açar. Tahsilat sürelerinin uzaması, hammadde veya işgücü maliyetlerinin önceden ödenmesi gerektiğinde büyük finansal baskı yaratır. Bu hatayı önlemek için, başlangıç sözleşmelerinde katı ödeme koşulları belirlemek, erken ödeme indirimleri sunmak ve olası gecikmeler için bir nakit akışı tamponu (rezervi) bulundurmak hayati önem taşır.
Finansal Planlama Yerine Sadece Bütçe Hazırlamak
Bütçe, genellikle bir yılın gelir ve gider tahminlerini içerirken, finansal planlama çok daha kapsamlıdır; risk analizi, sermaye harcamaları (CAPEX), uzun vadeli borçlanma stratejileri ve farklı pazar senaryoları (iyimser, kötümser) altında şirketin performansını içerir. Sadece basit bir bütçe hazırlayıp, karmaşık makroekonomik değişkenleri, kur risklerini veya faiz oranlarındaki dalgalanmaları planlamaya dahil etmemek ciddi bir stratejik hatadır. Başarılı bir kuruluş, Sırbistan pazarının dinamiklerine özel olarak uyarlanmış, çok yıllık bir finansal yol haritası gerektirir.
Sözleşmeli Çalışan Statüsünü Yanlış Kullanmak
Sırbistan İş Kanunu, çalışanları koruma konusunda katıdır. Bazı firmalar, tam zamanlı bir iş ilişkisi olmasına rağmen, yüksek vergi ve sosyal güvenlik maliyetlerinden kaçınmak için çalışanları ‘Serbest Çalışan’ veya ‘Bağımsız Yüklenici’ (Ugovor o delu veya Autorski Ugovor) statüsünde çalıştırmayı denerler. Ancak, Sırp Vergi Denetimi, gerçekte bir iş ilişkisi (belirli çalışma saatleri, patrona bağlılık, şirket ekipmanını kullanma) tespit ederse, bu durumu yasa dışı olarak kabul eder ve geriye dönük yüklü sosyal güvenlik primleri ve cezalar talep eder. Bu tür “sahte serbest çalışma” ilişkilerinden kesinlikle kaçınılmalı ve tüm işçi-işveren ilişkileri yasal çerçevede düzenlenmelidir.
İş Sözleşmelerini Sırp Hukukuna Göre Düzenlememek
Türkiye’deki veya uluslararası standartlardaki iş sözleşmesi şablonlarını doğrudan Sırbistan’da kullanmaya çalışmak, Sırp İş Kanunu’nun zorunlu kıldığı birçok maddeyi (tatil hakkı, deneme süresi, fesih nedenleri, ihbar süreleri) eksik bırakma riskini taşır. Sırp İş Kanunu’nun özellikle fesih prosedürleri ve toplu işten çıkarmalar konusundaki katı kuralları bulunmaktadır. Bu kurallara uymayan sözleşmeler, olası bir iş davasında şirketi çok savunmasız bırakır. Tüm sözleşmelerin yerel bir iş hukuku avukatı tarafından Sırpça olarak hazırlanması ve Sırp mevzuatına uygunluğunun sağlanması gerekir.
Çalışma İzni ve Oturum İzni Prosedürlerini Atlamak
Yurt dışından gelen yönetici veya uzman personelin Sırbistan’da çalışmaya başlamadan önce hem oturum izni (Boravak) hem de çalışma izni (Dozvola za rad) alması zorunludur. En yaygın hata, personelin bu izin süreçleri tamamlanmadan işe başlamasına izin vermektir. Bu durum, şirkete büyük cezalar kesilmesine neden olabilir. Önlem olarak, işe alım sürecinin izin başvurularını içerecek şekilde erken başlatılması ve yabancı iş gücü için yasal sürenin kesinlikle beklenmesi gereklidir. Prosedürler genellikle karmaşık ve zaman alıcı olduğundan bu konuya yeterli zaman ayırmak zorunludur.
Personel Kayıtlarını Eksik Tutmak
Sırp İş Kanunu, işverenlerin tutmak zorunda olduğu detaylı personel kayıtları (radna knjižica – her ne kadar fiziksel kullanımı kalksa da ilgili kayıtlar, izin kayıtları, fazla mesai belgeleri, sağlık ve güvenlik eğitim kayıtları) konusunda çok hassastır. Denetimler sırasında bu kayıtların eksik veya hatalı bulunması, idari para cezalarına yol açar. Hata, bu kayıtları sadece bir İK yazılımında tutmakla sınırlı sanmaktır. Tüm fiziksel veya dijital kanıtların, özellikle personelin izin ve fazla mesai beyanlarının yasal süre boyunca saklanması ve gerektiğinde anında sunulabilir olması gerekmektedir.
Zorunlu İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirlerini İhmal Etmek
Sırbistan’da İş Sağlığı ve Güvenliği (Bezbednost i zdravlje na radu) düzenlemeleri oldukça kapsamlıdır ve her şirketin risk değerlendirmesi yapması, zorunlu eğitimleri vermesi ve uygun koruyucu ekipman sağlaması gerekir. Ofis ortamında bile risk değerlendirmesi yapılmaması veya çalışanların zorunlu İSG eğitimlerini almaması, sıkça yapılan hatalardır. Denetim sırasında bu eksikliklerin tespit edilmesi, ağır idari para cezaları ile sonuçlanır. Bu alanda yerel lisanslı bir İSG uzmanı ile çalışmak ve tüm gereklilikleri eksiksiz yerine getirmek büyük önem taşır.
Yerel Pazarlama ve İletişim Dilini Anlamamak
Sırbistan’da iş yaparken, yerel halkla iletişimde resmi dil olan Sırpçayı kullanmanın önemi sıklıkla hafife alınır. Tüm resmi yazışmalar, faturalar ve sözleşmeler Sırpça olmalıdır. Ayrıca, pazarlama ve reklam kampanyalarında yerel kültüre uygun, doğru bir dil kullanmamak, markanın kabulünü zedeleyebilir. Hata, sadece İngilizce veya Türkçe içerikle yetinmek ve yerel halkın duygusal ve kültürel bağlarını kuramamaktır. Pazarlama materyallerinin ve web sitesi içeriğinin yerel dil ve kültüre uyumunu sağlamak için profesyonel yerel tercümanlar ve içerik uzmanlarıyla çalışmak gerekir.
Yerel İş Kültürünü ve İlişkileri Göz Ardı Etmek
Sırp iş kültürü, Batı Avrupa’daki gibi tamamen işle odaklı ve hızlı olmaktan ziyade, kişisel ilişkilere, güvene ve yüz yüze görüşmelere daha fazla değer verir. Yabancı yatırımcılar, iş ilişkilerini aceleyle e-posta üzerinden yürütmeye çalışarak güven inşası sürecini hızlandırmaya çalışabilirler. Bu, yerel ortaklar, tedarikçiler ve hatta devlet kurumları nezdinde olumsuz algılanabilir. Başarılı olmak için zaman ayırıp kişisel bağlar kurmak, düzenli sosyal etkileşimlerde bulunmak ve verilen sözleri tutmak esastır. Hata, kültürel farklılıkları bir kenara bırakıp sadece kendi kurallarını uygulamaya çalışmaktır.
Hızlı Büyüme ve Ölçeklendirme Baskısı
Sırbistan pazarına giren Türk firmaları, genellikle yüksek büyüme hedefleriyle gelirler ve hızlı bir şekilde ölçeklenmeye çalışırlar. Ancak, yerel altyapı, tedarik zinciri veya insan kaynakları piyasasının bu hıza ayak uyduramayacağı durumlar olabilir. Kontrolsüz büyüme, kalite sorunlarına, tedarik zinciri aksaklıklarına ve yerel personel arasında yüksek bir işten ayrılma oranına yol açabilir. En büyük hata, kapasitenin ötesinde sipariş almak ve operasyonel hazırlık tamamlanmadan agresif bir şekilde genişlemeye çalışmaktır. Büyümenin yerel kapasite ve mevzuata uyum hızıyla dengelenmesi önemlidir.
Yerel Ortak veya Danışman Seçiminde Yanılmak
Sırbistan’da iş yapmak için yerel bir avukat, mali müşavir veya danışmana güvenmek hayati önem taşır. Ancak, bu profesyonellerin seçiminde sadece maliyeti veya tavsiyeyi dikkate almak büyük bir hata olabilir. Seçilen kişinin Sırpça ve Türkçe/İngilizce iletişim yeteneğinin iyi olması, yabancı yatırımcılara hizmet verme deneyiminin bulunması ve özellikle Türk iş yapış kültürünü anlaması gerekir. Kalifiye olmayan, yavaş veya yerel mevzuattaki son değişiklikleri takip etmeyen bir danışman, şirketi büyük hukuki ve mali risklerle karşı karşıya bırakabilir. Referansları dikkatle incelemek ve bir deneme süresi belirlemek önemlidir.
Dijitalleşme ve E-Belge Sistemlerine Uyumsuzluk
Sırbistan, son yıllarda e-fatura (e-Faktura), elektronik imza ve diğer dijital devlet hizmetleri konusunda büyük adımlar atmıştır. Yeni kurulan firmaların e-Faktura sistemi gibi zorunlu dijitalleşme süreçlerine uyum sağlamaması, en güncel ve maliyetli hatalardan biridir. Bu sisteme zamanında entegre olmamak, resmi kurumlarla ve iş ortaklarıyla iletişimde aksaklıklara ve cezai yaptırımlara neden olur. Tüm şirket operasyonlarının, Sırpça e-belge standartlarına ve yerel yazılımlara (örneğin muhasebe programları) uyumlu olacak şekilde baştan dijitalleştirilmesi gerekmektedir.
Sırpça Bilen Personel İhtiyacını Ertelemek
Kurucu ekibin İngilizce veya Türkçe konuşması yeterli olsa da, operasyonel süreçler, yerel tedarikçilerle müzakereler, banka işlemleri, resmi evrak işleri ve müşteri hizmetleri için Sırpça bilen personele (özellikle muhasebe ve idari pozisyonlarda) olan ihtiyaç kaçınılmazdır. Bu personelin işe alımını ertelemek, yabancı yöneticilerin üzerindeki idari yükü artırır ve yanlış anlaşılmalara yol açabilir. Mümkünse, şirket kurulmadan önce kilit yerel idari personeli işe almak ve tüm kritik evrak işlerini Sırpça bilen bir ekip üyesine emanet etmek, sürecin hızlanmasını sağlar.
Yerel Tedarik Zincirini ve Lojistiği Hafife Almak
Sırbistan’ın lojistik altyapısı ve tedarik zinciri, Batı Avrupa standartlarına göre farklılıklar gösterebilir. Tedarikçi seçiminde sadece fiyat odaklı olmak yerine, güvenilirlik, ödeme koşulları ve teslimat süresi taahhütlerini detaylıca incelememek büyük bir hata olabilir. Ayrıca, Sırbistan’ın gümrük süreçleri ve komşu ülkelerle olan sınır geçiş kuralları karmaşık olabilir. Bu durum, hammadde veya bitmiş ürünlerin tedarikinde beklenmedik gecikmelere ve maliyet artışlarına yol açar. Yerel lojistik uzmanlarından destek alarak tedarik zinciri risklerini önceden analiz etmek hayati önem taşır.
Fikri Mülkiyet Haklarını Kaydetmemek
Şirketinizin marka adı, logosu, patentleri ve tescilli tasarımları, Sırbistan’da da yasal olarak korunmalıdır. Birçok yabancı firma, Fikri Mülkiyet (FM) haklarının kendi ülkelerinde tescil edilmesinin yeterli olduğunu varsayarak Sırbistan Fikri Mülkiyet Ofisi’nde (Zavod za intelektualnu svojinu) tescil işlemlerini ihmal eder. Bu, markanızın yerel rakipler tarafından kopyalanması veya kullanılması riskini yaratır. Kuruluş sürecinin hemen başında, tüm kilit marka ve tasarımların Sırbistan’da tescil ettirilmesi, gelecekteki yasal anlaşmazlıkların önüne geçer ve marka değerini korur.
Şube Yerine Tam Şirket Kurulumunun Avantajlarını Görmezden Gelmek
Bazı Türk firmaları, başlangıçta daha kolay olduğunu düşünerek Sırbistan’da bir şube (Branch Office) açmayı tercih edebilirler. Ancak, şube, hukuki olarak merkezin bir uzantısıdır ve merkezin tüm yükümlülüklerini üstlenir. Öte yandan, D.O.O. (Limited Şirket) bağımsız bir tüzel kişiliktir ve genellikle yatırımcıya daha fazla mali ve hukuki sorumluluk koruması (sınırlı sorumluluk) sağlar. Hata, kolaylık adına şube açmak ve merkezin Sırbistan’daki faaliyetler nedeniyle yasal risk altına girmesidir. Çoğu durumda, sınırlı sorumluluk koruması için D.O.O. kurmak daha avantajlıdır ve uzun vadeli yatırım stratejisine daha uygundur.
Yerel Mali Teşvik ve Destek Programlarını Araştırmamak
Sırbistan Hükümeti ve yerel yönetimler, yabancı yatırımcıları çekmek için çeşitli teşvikler (örneğin, istihdam teşvikleri, yatırım sübvansiyonları, belirli bölgelerde vergi avantajları) sunmaktadır. Bu teşvikler, yatırımın başlangıç maliyetini ve operasyonel giderlerini ciddi ölçüde azaltabilir. Girişimciler, bu programların varlığından haberdar olmamak veya başvuru prosedürlerinin karmaşıklığı nedeniyle bu fırsatları kaçırırlar. Bu hatadan kaçınmak için, şirket kuruluşu öncesinde Sırbistan Yatırım ve İhracatı Teşvik Ajansı (RAS) ve yerel ekonomik kalkınma ajansları ile görüşülmeli ve uygun teşvikler için zamanında başvuru yapılmalıdır.
Gizlilik ve Veri Koruma (GDPR Uyumsuzluğu) Risklerini İhmal Etmek
Sırbistan, Avrupa Birliği üyesi olmasa da, kendi Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na (Zakon o zaštiti podataka o ličnosti) sahiptir ve bu kanun, büyük ölçüde AB’nin GDPR’ı ile uyumludur. Şirketlerin müşteri ve çalışan verilerini toplama, saklama ve işleme süreçlerinde bu yasalara tam uyum sağlamaması ciddi mali cezalara yol açar. En büyük hata, Sırbistan’ın bu konudaki ciddiyetini hafife almak ve veri işleme prosedürlerini GDPR standartlarına uygun olarak düzenlememektir. Veri koruma politikaları, başlangıçtan itibaren yasalara uygun olarak hazırlanmalıdır.
Yerel Kurumlar ve Bürokratik Süreçlerle İletişim Stratejisi Eksikliği
Sırbistan’daki devlet kurumları (Vergi Dairesi, Gümrük, APR) ile iletişimde net, resmi ve sabırlı bir yaklaşım benimsemek gerekir. Yabancı yatırımcılar bazen Türk iş yapış kültüründeki gibi hızlı ve esnek çözümler bekleyebilirler, ancak bu beklenti yerel bürokratik süreçlerle çatışabilir. Hata, resmi yazışmalarda agresif veya aceleci bir ton kullanmak ve Sırpça resmi dili ihmal etmektir. Tüm resmi yazışmaların Sırpça, yasal bir dil kullanılarak yapılması ve tüm taleplere sabırla ve eksiksiz cevap verilmesi, ilişkilerin sağlıklı yürütülmesi için kritiktir.
Yıllık Mali Tabloların Yayınlanması Gerekliliğini Gözden Kaçırmak
Sırbistan’daki tüm tüzel kişiler, D.O.O. dahil olmak üzere, yıllık mali tablolarını hazırlamak ve APR’ye sunmak zorundadırlar. Bu tabloların belirlenen yasal süre içinde (genellikle takip eden yılın Mart sonuna kadar) sunulmaması veya hatalı sunulması, ciddi para cezalarına neden olur. Hata, bu yasal zorunluluğu atlamak veya son dakikaya bırakmaktır. Mali müşavirin, şirketin yıllık kapanışını ve tabloların APR’ye zamanında ve doğru formatta elektronik ortamda gönderilmesini sağlaması için süreçleri yıl boyunca planlaması gerekmektedir.
Şirket İç Yönetmeliklerini Hazırlamayı İhmal Etmek
Sırp İş Kanunu, şirketin büyüklüğüne ve faaliyet alanına bağlı olarak zorunlu olan çeşitli iç yönetmelikler ve kurallar (örneğin, işyeri güvenliği kuralları, işçilerin hak ve yükümlülükleri yönetmeliği) talep eder. Bu yönetmeliklerin yerel mevzuata uygun olarak hazırlanmaması ve çalışanlara bildirilmemesi, hukuki bir boşluk yaratır. Özellikle personel sayısı arttıkça, bu iç düzenlemeler (Pravilnik o radu) kritik hale gelir. Bu yönetmeliklerin kuruluşun ilk yılında tamamlanması ve çalışanlara tebliğ edilmesi, olası iş ihtilaflarında şirketin elini güçlendirir.
Çevre ve Atık Yönetimi Yükümlülüklerini Dikkate Almamak
Özellikle üretim veya sanayi sektöründeki şirketler için Sırbistan’daki çevre mevzuatı ve atık yönetimi kuralları oldukça katıdır. Çevre izinlerinin alınması, atıkların yasalara uygun şekilde ayrıştırılması ve bertaraf edilmesi zorunludur. Bu yükümlülüklerin ihmal edilmesi veya çevre vergilerinin doğru hesaplanmaması, yüksek para cezaları ve operasyonel durdurmalara neden olabilir. Başlangıçtan itibaren, şirketin çevresel etkisini değerlendirmek ve bu konuda yerel uzmanlardan danışmanlık almak, hem yasal uyum hem de kurumsal sorumluluk açısından önemlidir.
Banka Seçiminde Sadece Ücretlere Odaklanmak
Sırbistan’da birçok yerel ve uluslararası banka bulunmaktadır. Banka seçimi yapılırken sadece hesap işletim ücretleri veya işlem maliyetlerine odaklanmak, hizmet kalitesini, yabancı para transferlerindeki hızlarını ve şirket kredi ürünlerine erişim kolaylığını göz ardı etme hatasına yol açar. Yabancı şirketler için uluslararası para transferlerinde deneyimli ve hızlı hizmet veren, aynı zamanda yerel mevzuata hakim bir bankayı seçmek, günlük operasyonel akışı ciddi ölçüde kolaylaştırır. Ucuz ama yetersiz bir banka, operasyonel felçlere neden olabilir.
Yönetici Sorumluluğunu Hafife Almak
Sırbistan Ticaret Hukuku, D.O.O. yöneticilerinin (direktörlerinin) şirketin yasalara, tüzüğe ve şirket çıkarına uygun hareket etmesinden dolayı kişisel olarak sorumlu tutulabileceği durumlar tanımlar (özellikle iflas veya vergi kaçakçılığı durumlarında). Hata, yöneticilerin (Türk yatırımcı yöneticiler dahil) sadece sınırlı sorumluluk ilkesine güvenmeleri ve yasal uyum konusunda gereken özeni göstermemeleridir. Yönetici olarak atanan kişilerin, Sırp mevzuatına ve özellikle vergi yükümlülüklerine tam uyumu sağlamak için gerekli hukuki ve mali danışmanlık desteğini alması zorunludur.
Sırbistan’a Özgü Sektörel Düzenlemeleri Bilmemek
Her sektörün (inşaat, gıda, telekomünikasyon, ilaç vb.) Sırbistan’da kendine özgü lisanslama, izin ve sertifikasyon gereksinimleri vardır. Genel Ticaret Hukuku bilgisiyle yetinmek ve sektöre özel düzenlemeleri atlamak, şirketin faaliyet iznini alamamasına veya kritik denetimlerde başarısız olmasına yol açar. En büyük hata, sektörel mevzuatı yerel bir uzmanla derinlemesine incelememek ve lisanslama süreçlerini iş planına dahil etmemektir. Sektörel uzmanlık gerektiren konularda, kurulum başlamadan önce yerel otoritelere danışmak ve gerekli izinleri almak esastır.
E-Devlet Portalını (eUprava) Etkin Kullanmamak
Sırbistan’da birçok idari ve resmi işlem artık E-Devlet portalı (eUprava) ve ilgili sistemler üzerinden yürütülmektedir. Bu dijital araçları kullanmayı öğrenmemek veya yetkilendirilmiş bir kişiye bu erişimi sağlamamak, tüm idari süreçleri yavaşlatır. Hata, geleneksel kağıt tabanlı süreçlere bağımlı kalmaya çalışmaktır. Şirketin yetkili temsilcisinin E-Devlet portalına erişimini sağlamak, dijital sertifikasını (e-Potpis) edinmek ve tüm idari işlemleri online takip etmek, süreçleri hızlandırmanın ve şeffaflığı artırmanın modern yoludur.
Sonuç:
Sırbistan’da şirket kurulumu, doğru planlama, titiz bir hukuki ve mali hazırlık ve yerel kültüre saygılı bir yaklaşımla kolay ve hızlı bir süreç olabilir. Yukarıda belirtilen hataların çoğu, sadece başlangıçta profesyonel danışmanlık almayıp, tüm süreci kendi başınıza veya yetersiz bilgiyle yürütmeye çalışmaktan kaynaklanmaktadır. Başarınızın anahtarı, yerel avukatlar, mali müşavirler ve İK uzmanlarından oluşan güvenilir bir yerel destek ağı kurmak ve her adımı Sırp mevzuatına tam uyumlu bir şekilde atmaktır.