Sırbistan neden dijital göçebeler için ideal bir durak?
Sırbistan, son yıllarda Güneydoğu Avrupa’nın en parlayan teknoloji ve yaşam merkezlerinden biri haline geldi. Özellikle Belgrad, canlı gece hayatı, zengin tarihi dokusu ve uygun yaşam maliyetleri ile dijital göçebelerin radarına girmiş durumda. Avrupa’nın merkezinde yer alması, vizesiz seyahat imkanları (birçok ülke için) ve hızla gelişen internet altyapısı, burayı uzaktan çalışanlar için vazgeçilmez kılıyor. Şehrin kozmopolit yapısı, yabancılara karşı misafirperver tutumu ve sürekli büyüyen uluslararası topluluğu, yeni gelenlerin adaptasyon sürecini oldukça kısaltıyor. Ayrıca, batı Avrupa başkentlerine kıyasla çok daha ekonomik bir yaşam sunması, bütçe yönetimi açısından büyük bir avantaj sağlıyor.
Dijital göçebe vizesi başvurusu nasıl yapılır?
Sırbistan’da spesifik olarak “Dijital Göçebe Vizesi” adıyla anılan tek bir belge olmasa da, uzaktan çalışanlar için “D Tipi” uzun dönem vize ve sonrasında alınan oturum izni (Privremeni Boravak) bu ihtiyacı karşılamaktadır. Başvuru süreci genellikle Sırbistan İçişleri Bakanlığı (MUP) üzerinden yürütülür. Adayların, yurt dışındaki bir şirkette çalıştıklarını veya kendi işlerine sahip olduklarını kanıtlayan belgeler sunmaları gerekir. Ayrıca, Sırbistan’da kaldıkları süre boyunca kendilerini geçindirebilecek finansal yeterliliğe sahip olduklarını (banka dökümleriyle), geçerli bir sağlık sigortalarının olduğunu ve adli sicil kayıtlarının temiz olduğunu belgelemeleri şarttır. Son düzenlemelerle birlikte, bu süreçlerin bir kısmı online platformlar üzerinden de başlatılabilmektedir.
Sırbistan’da yaşam maliyetleri bütçenizi nasıl etkiler?
Sırbistan, Avrupa genelinde yaşam maliyeti açısından en dengeli ülkelerden biri olarak kabul edilir. Kira fiyatları, özellikle Belgrad’ın merkezi bölgelerinde son dönemde artış gösterse de, hala Berlin, Londra veya Paris gibi şehirlerin çok altındadır. Market alışverişi, dışarıda yemek yeme ve sosyal aktiviteler oldukça makul fiyatlardadır. Bir dijital göçebe için aylık 1000-1500 Euro arası bir bütçe, oldukça konforlu bir yaşam, iyi bir daire ve aktif bir sosyal hayat için fazlasıyla yeterli olmaktadır. Yerel pazarlardan alışveriş yapmak ve yerel restoranları tercih etmek bu maliyetleri daha da aşağı çekebilir. Enerji ve internet faturaları da Avrupa ortalamasına göre oldukça ekonomiktir.
Belgrad mı yoksa Novi Sad mı tercih edilmeli?
Bu seçim tamamen sizin yaşam tarzınıza bağlıdır. Belgrad, “Balkanlar’ın Berlin’i” olarak bilinir ve 24 saat yaşayan, enerjik, kaotik ama büyüleyici bir metropoldür. Eğer büyük etkinlikler, geniş networking ağları ve sonsuz gece hayatı arıyorsanız Belgrad sizin için doğru adrestir. Öte yandan Novi Sad, daha sakin, kültürel etkinliklerin yoğun olduğu ve “Avrupa’nın en yavaş şehri” unvanına aday, huzurlu bir yerdir. EXIT Festivali gibi dev organizasyonlara ev sahipliği yapsa da genel atmosferi çok daha rahatlatıcıdır. Dijital göçebeler genellikle iş bağlantıları için Belgrad’ı tercih ederken, daha odaklanmış bir çalışma ortamı ve huzur arayanlar Novi Sad’a yönelmektedir.
Sırbistan startup ekosistemi girişimcilere ne vadediyor?
Sırbistan, sadece bir yaşam alanı değil, aynı zamanda ciddi bir teknoloji üretim merkezidir. Özellikle yazılım geliştirme, oyun sektörü ve blokzinciri teknolojilerinde dünya çapında mühendislere ev sahipliği yapmaktadır. “Digital Serbia Initiative” gibi oluşumlar, ekosistemi büyütmek için devlet ve özel sektör arasında köprü kurmaktadır. Girişimciler için düşük kurumlar vergisi, yetenekli ve nispeten uygun maliyetli iş gücü ile Avrupa pazarına yakınlık en büyük avantajlardır. Ayrıca, teknoparklar ve kuluçka merkezleri, yeni kurulan şirketlere mentorluk, ofis alanı ve yatırımcı ağlarına erişim konusunda büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Hükümetin teknoloji odaklı yatırımları teşvik etmesi, startup ortamını her geçen gün daha cazip hale getirmektedir.
Startup vizesi almak için gerekli şartlar nelerdir?
Sırbistan’da inovatif bir iş kurmak isteyenler için sunulan oturum izinleri, belirli kriterlere dayanmaktadır. Başvuru sahibinin, iş fikrinin yenilikçi olduğunu ve Sırbistan ekonomisine değer katacağını kanıtlayan bir iş planı sunması beklenir. Genellikle yerel kuluçka merkezlerinden veya teknoloji parklarından alınan destek mektupları başvuruyu güçlendirir. Ayrıca, girişimcinin şirketi kurmak için gerekli başlangıç sermayesine sahip olması ve Sırbistan’da istihdam yaratma potansiyeli taşıması önemlidir. Eğitim düzeyi, geçmiş iş tecrübesi ve projenin ölçeklenebilirliği değerlendirme aşamasında kritik rol oynar. Onay alındığında, girişimciye genellikle bir yıllık ve sonrasında uzatılabilir bir oturum izni verilir.
Sırbistan’da şirket kurmanın maliyeti ne kadardır?
Sırbistan’da şirket kurma süreci (genellikle d.o.o. yani limitet şirket) oldukça hızlı ve ekonomik bir süreçtir. Şirket kuruluş sermayesi sembolik olarak 1 Euro (yaklaşık 120 RSD) gibi düşük bir tutardan başlayabilir. Ancak noter ücretleri, tercüme masrafları ve kayıt ofisi (APR) harçları ile birlikte toplam kuruluş maliyeti yaklaşık 300 ile 600 Euro arasında değişmektedir. Bu maliyetlere profesyonel bir muhasebeci ve yasal adres kiralama bedellerini de eklemek gerekir. Sırbistan’ın sunduğu en büyük avantajlardan biri, bürokrasinin her geçen gün dijitalleşmesi sayesinde işlemlerin kısa sürede tamamlanabilmesidir. Şirket kurulduktan sonra aylık sabit giderler (muhasebe, banka komisyonları) genellikle 100-200 Euro civarındadır.
Dijital göçebeler için vergi yükümlülükleri nelerdir?
Vergilendirme konusu, Sırbistan’da kalış sürenize ve yasal statünüze göre değişiklik gösterir. Eğer Sırbistan’da bir yılda 183 günden fazla kalırsanız “vergi yerleşiği” (tax resident) sayılırsınız ve küresel geliriniz üzerinden vergilendirilme ihtimaliniz doğar. Ancak, birçok ülke ile yapılan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları sayesinde bu süreç yönetilebilir durumdadır. Freelancerlar için son yıllarda getirilen yeni yasal düzenlemeler, belirli bir gelir eşiğine kadar oldukça düşük vergi oranları ve sosyal güvenlik primleri sunmaktadır. Kendi şirketinizi kurmanız durumunda ise kurumlar vergisi oranı %15’tir ki bu oran Avrupa’daki en düşük oranlardan biridir. Vergi planlaması yapmadan önce mutlaka yerel bir mali müşavirle görüşmek, sürprizlerle karşılaşmamak adına kritiktir.
Sırbistan’ın internet hızı ve teknolojik altyapısı yeterli mi?
Bir dijital göçebe için internet hızı hayati önem taşır ve Sırbistan bu konuda sınıfı başarıyla geçmektedir. Özellikle büyük şehirlerde fiber internet altyapısı oldukça yaygındır ve 100 Mbps ile 1 Gbps arası hızlara ulaşmak standart bir prosedürdür. Kafe ve restoranların neredeyse tamamında ücretsiz ve hızlı Wi-Fi erişimi bulunur. Mobil internet ise hem kapsama alanı hem de hız açısından dünya standartlarındadır; 4G/LTE her yerde mevcuttur ve 5G çalışmaları hızla devam etmektedir. Uygun fiyatlı ön ödemeli (prepaid) SIM kartlar ile yüksek kotalı internet paketlerine kolayca ulaşabilirsiniz. Teknik arızalarda destek ekiplerinin müdahale hızı da genellikle tatmin edici düzeydedir.
Paylaşımlı ofis alanları ve topluluklar nerede bulunur?
Belgrad ve Novi Sad, modern ve ilham verici paylaşımlı ofis (coworking) alanları konusunda oldukça zengindir. Belgrad’da “Impact Hub”, “ICT Hub”, “Nova Iskra” ve “Mokrin House” gibi mekanlar sadece bir masa değil, aynı zamanda güçlü bir komünite desteği sunar. Bu alanlar, düzenli etkinlikler, atölye çalışmaları ve networking geceleri ile dijital göçebelerin yerel profesyonellerle tanışmasını sağlar. Novi Sad’da ise “Business Incubator” ve çeşitli butik çalışma alanları mevcuttur. Bu mekanların birçoğu 24/7 erişim, sınırsız kahve, toplantı odaları ve yüksek hızlı internet gibi imkanlar sağlar. Ayrıca, bu alanlar vize ve oturum süreçlerinde ihtiyaç duyabileceğiniz yerel bağlantıları kurmak için en iyi başlangıç noktalarıdır.
Sırbistan’da konaklama seçenekleri ve kira fiyatları nasıldır?
Konaklama, Sırbistan’daki en büyük gider kaleminiz olacaktır ancak seçenekler oldukça çeşitlidir. Kısa süreli konaklamalar için Airbnb ve Booking popüler olsa da, uzun dönemli (6 ay ve üzeri) kiralamalar için “City Expert” veya “Halo Oglasi” gibi yerel siteleri kullanmak çok daha ekonomiktir. Belgrad’ın merkezi semtleri olan Vračar, Dorćol ve Stari Grad’da modern, eşyalı bir dairenin kirası 600 ile 1200 Euro arasında değişebilir. Şehir merkezinden biraz uzaklaştıkça veya Novi Sad, Niš gibi şehirlere yöneldikçe bu fiyatlar %30-50 oranında düşmektedir. Kiralama yaparken kira sözleşmesi yapmanız ve ev sahibinizin sizi polise bildirmesi (Beli Karton – Beyaz Kart) oturum izni başvurusu için zorunludur.
Sağlık sistemi ve sigorta işlemleri nasıl yürütülür?
Sırbistan’da hem kamu hem de özel sağlık hizmetleri mevcuttur. Dijital göçebe olarak oturum izni alırken, uluslararası geçerliliği olan veya yerel bir sigorta şirketinden yaptırılmış özel sağlık sigortası sunmanız zorunludur. Özel hastaneler ve poliklinikler (“Euromedik”, “MediGroup” gibi), Batı standartlarında hizmet vermekte olup bekleme süreleri oldukça kısadır ve doktorların çoğu ileri derecede İngilizce konuşmaktadır. Muayene ücretleri Avrupa geneline göre oldukça uygundur. Kamu sağlık sistemi ise daha çok yerel vatandaşlar ve sigorta primi ödeyen çalışanlar içindir; ancak acil durumlarda herkes bu hizmetten yararlanabilir. İlaçlara erişim kolaydır ve eczane ağı oldukça yaygındır.
Sırp mutfağı ve sosyal yaşam dijital göçebeleri tatmin eder mi?
Sırp mutfağı, et odaklı, doyurucu ve Balkan lezzetlerinin bir harmanıdır. Cevapi, Pljeskavica ve Ajvar gibi lezzetler her köşe başında karşınıza çıkar ancak büyük şehirlerde vejetaryen ve vegan seçenekler de hızla artmaktadır. Sosyal yaşam ise Sırbistan’ın en güçlü yanıdır. Sırplar dışarıda vakit geçirmeyi, uzun kahve sohbetlerini ve gece geç saatlere kadar eğlenmeyi severler. Belgrad’daki nehir kenarı kulüpleri (Splavovi) ve tarihi Skadarlija bölgesindeki meyhaneler (Kafana) unutulmaz deneyimler sunar. Ayrıca tiyatro, konser ve festival takvimi yıl boyunca oldukça doludur. Sosyalleşmek için sadece bir kafeye gidip bir espresso sipariş etmeniz yeterlidir; insanlar genellikle çok sıcakkanlıdır.
Yerel halkla iletişim ve İngilizce kullanım oranı nasıldır?
Sırbistan’da, özellikle 40 yaş altı nüfus arasında İngilizce konuşma oranı oldukça yüksektir. Gençlerin büyük bir kısmı akıcı İngilizce konuşur, bu da bürokratik işlemler, alışveriş ve sosyal etkileşimlerde büyük kolaylık sağlar. Sırpça, Kiril ve Latin alfabelerinin her ikisini de kullanan bir dildir ve tabela sistemleri genellikle her iki alfabede de mevcuttur. Yerel halk, yabancıların dillerinden birkaç kelime (örneğin “Hvala” – Teşekkürler, “Dobar dan” – İyi günler) öğrenmesinden büyük mutluluk duyar. Sırplar genellikle doğrudan, samimi ve dürüst iletişim kurarlar. Herhangi bir sorun yaşadığınızda sokaktaki birinden yardım istemekten çekinmeyin; size yardım etmek için ellerinden geleni yapacaklardır.
Banka hesabı açmak ve finansal işlemler nasıl yönetilir?
Yabancılar için Sırbistan’da banka hesabı açmak mümkündür ancak bankadan bankaya prosedürler değişebilir. Genellikle pasaportunuz, Sırbistan’daki adres kaydınız (Beli Karton) ve bazen gelir kaynağınızı kanıtlayan belgeler istenir. Raiffeisen, UniCredit ve OTP gibi uluslararası bankalar yaygın hizmet vermektedir. Hesap açıldıktan sonra mobil bankacılık uygulamaları üzerinden tüm fatura ödemelerinizi ve transferlerinizi kolayca yapabilirsiniz. Sırbistan’da nakit kullanımı hala yaygın olsa da, kredi kartları ve temassız ödeme yöntemleri marketlerden kafelere kadar her yerde kabul edilmektedir. Döviz bozdurmak için her sokakta bulunan “Menjačnica” (Döviz Bürosu) tabelalı yerler, genellikle bankalardan daha iyi kurlar sunar.
Sırbistan’da ulaşım imkanları ve şehir içi seyahat kolay mı?
Belgrad’da ulaşım temel olarak otobüs, tramvay ve troleybüs hatlarına dayanmaktadır. Metro henüz inşa aşamasında olsa da, toplu taşıma ağı şehrin hemen her noktasına erişim sağlar. “Beograd Plus” uygulaması ile bilet almak ve hatları takip etmek oldukça pratiktir. Taksi kullanımı yaygındır ancak “Cargo” (Sırbistan’ın Uber benzeri yerel uygulaması) hem güvenlik hem de sabit fiyat avantajı nedeniyle dijital göçebeler arasında daha popülerdir. Şehirler arası seyahat için ise modern tren hatları (özellikle Belgrad-Novi Sad arası 30 dakikaya düşen hızlı tren) ve geniş bir otobüs ağı mevcuttur. Kendi aracınızla gelmeyi planlıyorsanız, park yeri sorununun merkezi bölgelerde ciddi bir problem olabileceğini unutmamalısınız.
Startup kurarken devlet desteklerinden yararlanmak mümkün mü?
Sırbistan hükümeti, ülkeyi bir teknoloji merkezi haline getirmek için çeşitli teşvik paketleri sunmaktadır. İnovatif bir startup kuran yabancılar, belirli şartlar altında sosyal güvenlik primlerinden ve maaş vergilerinden muafiyet veya indirim alabilmektedir. Ayrıca, Ar-Ge harcamaları için vergi indirimleri ve fikri mülkiyet haklarından elde edilen gelirler için özel vergi avantajları (“IP Box” rejimi) bulunmaktadır. “Innovation Fund” gibi kuruluşlar, erken aşama girişimlere geri ödemesiz hibeler ve yatırım destekleri sağlamaktadır. Bu desteklere başvurmak için genellikle yerel bir danışmanla çalışmak ve başvuru dönemlerini takip etmek gerekmektedir. Devlet destekleri her yıl güncellendiği için resmi kurumların web sitelerini düzenli kontrol etmek önemlidir.
Vize yenileme süreci ve oturum izni uzatılması nasıl işler?
Oturum izniniz genellikle bir yıl geçerlidir ve süresi dolmadan en az 30 gün önce yenileme başvurusu yapmanız tavsiye edilir. Yenileme süreci, ilk başvuruya göre genellikle daha hızlı ve kolaydır. Temel olarak, oturum amacınızın (iş, şirket sahipliği vb.) devam ettiğini kanıtlamanız ve geçen süre zarfında herhangi bir yasal ihlalde bulunmamış olmanız gerekir. Banka hesabınızdaki güncel bakiyeyi gösteren dökümler, yeni sağlık sigortası poliçesi ve adres kayıt belgesi tekrar istenir. Eğer bir şirket üzerinden oturum aldıysanız, şirketin vergi borcu olmadığını gösteren belgeler de gerekebilir. Sırbistan’da kesintisiz olarak 5 yıl ikamet ettikten sonra (bazı durumlarda daha kısa), kalıcı oturum iznine başvurma hakkı kazanabilirsiniz.
Sırbistan’ın Avrupa Birliği üyelik süreci dijital göçebeleri nasıl etkiler?
Sırbistan, Avrupa Birliği’ne aday ülke statüsündedir ve bu süreç ülkenin yasal altyapısının AB standartlarına uyumlu hale getirilmesini sağlamaktadır. Dijital göçebeler için bu durum, daha şeffaf bir hukuk sistemi, gelişmiş tüketici hakları ve daha standart hale gelmiş vize süreçleri anlamına gelir. Ekonomik entegrasyon arttıkça, daha fazla uluslararası şirketin Sırbistan’a yatırım yapması ve dolayısıyla ekosistemin büyümesi beklenmektedir. Ancak, tam üyelik gerçekleştiğinde yaşam maliyetlerinin (özellikle kiraların ve vergilerin) artabileceği de bir gerçektir. Şu anki “adaylık” evresi, hem Avrupa standartlarına yakın bir yaşam sunması hem de hala ekonomik olması nedeniyle dijital göçebeler için bir “altın çağ” olarak nitelendirilebilir.
Freelancerlar için yasal düzenlemeler ve kayıt işlemleri nelerdir?
Sırbistan, freelancerlar (uzaktan çalışan bireyler) için Avrupa’daki en esnek ve avantajlı vergi modellerinden birini sunmaktadır. 2023 yılında yürürlüğe giren yeni yasa ile freelancerlar, gelir düzeylerine göre iki farklı vergi modelinden birini seçebilmektedir. Düşük gelirli olanlar için yıllık belirli bir tutara kadar neredeyse hiç vergi ödememe imkanı bulunurken, daha yüksek gelirli olanlar için sabit oranlı ve sosyal güvenliği de kapsayan bir model mevcuttur. Bu sisteme kayıt olmak tamamen online bir portal üzerinden yapılır ve beyannameler üç ayda bir verilir. Bu şeffaf yapı, dijital göçebelerin yasal bir statü kazanmasını ve Sırbistan’da huzurla yaşayıp çalışmasını sağlamaktadır.
Sırbistan’da kış aylarında yaşam ve iklim koşulları nasıldır?
Sırbistan karasal bir iklime sahiptir; bu da yazların sıcak ve kurak, kışların ise soğuk ve genellikle karlı geçmesi demektir. Ocak ve Şubat aylarında sıcaklıklar sıfırın altına düşebilir. Ancak binaların merkezi ısıtma sistemleri (Toplana) oldukça güçlüdür ve iç mekanlar daima sıcaktır. Kış aylarında sosyal yaşam durmaz; aksine kafeler ve restoranlar daha samimi bir atmosfere bürünür. Ayrıca kayak meraklıları için Kopaonik ve Zlatibor gibi dağ merkezleri, Avrupa’nın diğer yerlerine göre çok daha uygun fiyatlı kış tatili imkanları sunar. Eğer kışı sevmiyorsanız, Belgrad’ın gri gökyüzü biraz kasvetli gelebilir; ancak bahar aylarının gelmesiyle şehir muazzam bir yeşilliğe bürünür.
Aileyle birlikte Sırbistan’a taşınmak mantıklı mı?
Sırbistan, aile dostu bir ülkedir ve çocuklu dijital göçebeler için birçok imkan sunar. Belgrad’da çok sayıda uluslararası okul ve kreş (İngiliz, Amerikan, Fransız müfredatlı) bulunmaktadır. Şehirlerin park ve yeşil alan oranı yüksektir; Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği noktada yer alan Kalemegdan Parkı veya Ada Ciganlija gölü, ailece vakit geçirmek için idealdir. Güvenlik düzeyi oldukça yüksektir ve çocuklar için sokaklar güvenlidir. Sağlık hizmetlerine erişimin kolay olması ve geniş bir oyun alanı/aktivite ağı bulunması taşınma kararını kolaylaştırır. Ayrıca, Sırp kültüründe aile bağları çok güçlüdür ve çocuklara karşı genel olarak çok sevgi dolu bir tutum sergilenir.
Teknoloji etkinlikleri ve networking fırsatları nelerdir?
Sırbistan’da teknoloji dünyası oldukça hareketlidir. Yıl boyunca “Belgrade Venture Forum”, “Digitalk” ve çeşitli “Google Developer Group” buluşmaları düzenlenir. Bu etkinlikler, hem yerel girişimcilerle hem de dünyanın dört bir yanından gelen profesyonellerle tanışmak için harika fırsatlardır. Ayrıca, Meetup.com üzerinden dijital göçebe gruplarına, yazılım dillerine özel topluluklara veya girişimcilik kulüplerine kolayca katılabilirsiniz. Sırplar iş dünyasında da sosyalleşmeye büyük önem verirler; bir konferansta tanıştığınız kişiyle bir sonraki gün kahve içip iş fikirlerinizi tartışmanız çok olağandır. Networking sadece profesyonel bir zorunluluk değil, aynı zamanda Sırbistan’daki yaşamın doğal bir parçasıdır.
Sırbistan’da iş kurmanın riskleri ve zorlukları nelerdir?
Her ülkede olduğu gibi Sırbistan’da da bazı zorluklar mevcuttur. Bürokrasi, her ne kadar dijitalleşse de, bazı durumlarda yavaş işleyebilir ve hala fiziksel kağıt-imza gerektiren süreçler karşınıza çıkabilir. Dil bariyeri, resmi dairelerde (yaşlı memurlar arasında) bazen hissedilebilir; bu nedenle işlemleri yaparken yerel bir avukat veya danışmanla çalışmak büyük zaman kazandırır. Ekonomik dalgalanmalar ve yerel para birimi olan Dinar’ın durumu takip edilmelidir. Ayrıca, pazarın ölçeği küçük olduğu için eğer sadece yerel pazara hitap eden bir startup kuruyorsanız büyüme limitlerine hızlıca takılabilirsiniz. Bu riskleri minimize etmek için işinizi global odaklı kurmak ve yerel hukuk sistemini iyi anlamak kritiktir.
Dijital göçebe olarak Sırbistan’da kalıcı oturum alınabilir mi?
Evet, Sırbistan’da belirli bir süre geçici oturum izniyle (Privremeni Boravak) kaldıktan sonra kalıcı oturum iznine (Stalno Nastanjenje) başvurmak mümkündür. Mevcut yasalar çerçevesinde, genellikle kesintisiz 5 yıl boyunca geçici oturumla yaşamak bu hakkı doğurur. Ancak, Sırp asıllı olmak, bir Sırp vatandaşıyla evli olmak veya ülkeye ciddi yatırımlar yapmak bu süreyi kısaltabilir. Kalıcı oturum izni aldığınızda, çalışma iznine ihtiyaç duymadan herhangi bir yerde çalışabilir, sosyal haklardan daha geniş faydalanabilir ve mülk edinme süreçlerinde daha fazla kolaylığa sahip olursunuz. Bu statü, Sırbistan vatandaşlığına giden yolun da en önemli adımıdır.
Sırbistan’ın vize politikası diğer Balkan ülkelerinden neden farklı?
Sırbistan, jeopolitik konumu gereği hem Doğu hem de Batı ile dengeli ilişkiler yürütmeye çalışır. Bu durum vize politikasına da yansımıştır. Birçok Avrupa ülkesinden farklı olarak, Çin, Rusya, Türkiye ve birçok Arap ülkesi ile karşılıklı vize muafiyeti anlaşmaları bulunmaktadır. Bu çok kültürlü yapı, Sırbistan’ı gerçek anlamda küresel bir kavşak noktası haline getirir. Dijital göçebeler için bu durum, dünyanın her yerinden meslektaşlarıyla bir arada olma ve vize kısıtlamalarına takılmadan bölgeyi keşfetme imkanı sunar. Ayrıca, Sırbistan’ın sunduğu oturum izinleri, Karadağ veya Arnavutluk gibi komşularına göre daha oturmuş bir yasal çerçeveye ve teknoloji odaklı teşviklere sahiptir.
Uzaktan çalışanlar için Sırbistan’da yasal temsilci zorunlu mu?
Eğer sadece bir birey olarak oturum izni alıyorsanız yasal bir temsilci zorunluluğunuz yoktur. Ancak, süreçleri hızlandırmak ve evrakların Sırpça tercümelerini, noter onaylarını ve bakanlık iletişimini hatasız yürütmek için bir avukatla çalışmanız şiddetle önerilir. Eğer Sırbistan’da bir şirket kuruyorsanız (startup vizesi için), bir muhasebeci tutmanız yasalar gereği zorunludur ve bu muhasebeci aynı zamanda mali konularda yasal temsilciniz gibi hareket edebilir. Şirketleşme sürecinde bir “Yasal Adres” (Virtual Office) hizmeti almak da yaygın bir uygulamadır. Kendi başınıza başvurmak mümkün olsa da, yerel mevzuatı bilen bir uzmandan destek almak sizi olası hatalardan ve zaman kaybından kurtaracaktır.
Startup vizelerinde inovasyon kriteri nasıl değerlendirilir?
Sırp makamları, “inovasyon” kavramını oldukça geniş bir perspektifte değerlendirmektedir. Sadece devrimsel bir icat yapmanız gerekmez; mevcut bir teknolojiyi yeni bir pazara uygulama, süreç iyileştirme, yüksek katma değerli yazılım geliştirme veya sürdürülebilirlik odaklı projeler de inovatif kabul edilebilir. İş planınızda projenin teknik detayları, pazar analizi, gelir modeli ve Sırbistan’daki istihdama katkısı detaylıca açıklanmalıdır. Eğer projeniz bir bilim-teknoloji parkı tarafından kabul görürse, inovasyon kriterini geçmiş sayılmanız çok daha kolay olur. Önemli olan, işinizin sadece bir “ticarethane” değil, ölçeklenebilir ve teknoloji odaklı bir “girişim” olduğunu kanıtlamaktır.
Sırbistan’da yaşam kalitesi ve güvenlik düzeyi nasıldır?
Sırbistan, özellikle güvenlik açısından dünyanın en huzurlu ülkeleri listelerinde üst sıralarda yer alır. Belgrad’da gece yarısı tek başınıza yürümek oldukça güvenlidir ve şiddet olayları nadirdir. Yaşam kalitesi, özellikle “iş-yaşam dengesi” (work-life balance) açısından oldukça yüksektir. Sırplar çalışmayı severler ama eğlenmeye ve dinlenmeye de aynı derecede önem verirler. Şehir hayatının stresi, her köşe başındaki parklar, nehir kenarı yürüyüş yolları ve bitmek bilmeyen kafe kültürü ile dengelenir. Taze meyve sebzeye erişimin kolaylığı, kültürel etkinliklerin zenginliği ve toplumsal dayanışma ruhu, burada yaşayan yabancıların yaşam kalitesini artıran unsurlardır.
Sırbistan yolculuğuna başlamadan önce bilinmesi gereken son ipuçları nelerdir?
Sırbistan’a gelmeden önce yapmanız gereken en önemli şey, evraklarınızın (diploma, adli sicil kaydı vb.) apostilli kopyalarını yanınıza almaktır. Geldiğiniz ilk 24 saat içinde mutlaka “Beli Karton” (adres kaydı) işlemini yaptırmalısınız (oteller bunu otomatik yapar, ancak evde kalıyorsanız ev sahibinizle polise gitmelisiniz). Nakit taşımak, özellikle küçük esnaflarda hala hayat kurtarıcıdır. Yerel bayramları (Slava) ve dini tatilleri takip edin, çünkü bu dönemlerde hayat yavaşlar. En önemlisi, Sırbistan’ın sadece Belgrad’dan ibaret olmadığını unutmayın; hafta sonları Tara Milli Parkı’nı, şarap bölgelerini ve tarihi manastırları keşfetmek için zaman ayırın. Sırbistan, keşfettikçe sizi daha çok içine çeken, sıcak ve fırsatlarla dolu bir ülkedir.