Balkanların Girişim Kapısı: Sırbistan’da Şirket Kurmanın 5 Temel Adımı

Balkanların Yeni Ekonomi Yıldızı Sırbistan

Sırbistan, Güneydoğu Avrupa’nın kalbinde yer alan stratejik konumu, Avrupa Birliği (AB) üyeliği adayı statüsü ve son yıllarda yakaladığı istikrarlı ekonomik büyüme ile uluslararası yatırımcıların ve girişimcilerin radarındaki en parlak noktalardan biri haline geldi. Tarihi ve kültürel bağların da etkisiyle Türk yatırımcılar için coğrafi ve ticari açıdan cazip bir köprü görevi gören Sırbistan, “Balkanların Girişim Kapısı” unvanını sonuna kadar hak ediyor.

Ülkenin cazibesinin temelinde, Avrupa’nın en düşük kurumlar vergisi oranlarından biri olan %15’lik düz vergi politikası, nitelikli ve çok dilli işgücü havuzu ve hızla dijitalleşen kamu hizmetleri yatmaktadır. Sırbistan, hem AB hem de Orta ve Doğu Avrupa pazarlarına erişim sağlayan Serbest Ticaret Anlaşmaları ağı sayesinde, yerel bir şirket kurarak devasa bir tüketici kitlesine gümrüksüz erişim imkanı sunar.

Bu kapsamlı rehber, Sırbistan’ın dinamik iş ortamından faydalanmak isteyen girişimciler için, şirket kurma sürecini adım adım, hukuki, mali ve operasyonel detaylarıyla incelemektedir. Sırbistan İş Kanunu ve Vergi Mevzuatına dayanarak hazırlanan bu yol haritası, bir şirketin başarıyla tescilinden, operasyonel hale gelmesine kadar izlenmesi gereken 5 Temel Adımı derinlemesine analiz edecektir. Hazırsanız, Sırbistan’da başarılı bir iş kurma yolculuğuna başlayalım.

Vizyon ve Yapılanma (Stratejik Planlama ve Hukuki Form Seçimi)

Şirket kurma sürecinin ilk ve belki de en kritik aşaması, iş modelinize en uygun hukuki yapıyı belirlemek ve sağlam bir stratejik plan oluşturmaktır. Sırbistan Hukuku, yabancı yatırımcılar için çeşitli şirket türleri sunar; ancak seçiminiz, sermaye gereksinimlerinizi, yönetim esnekliğinizi ve hukuki sorumluluklarınızı doğrudan etkileyecektir.

Hukuki Formların Derinlemesine İncelenmesi: DOO, AD ve Preduzetnik

Sırbistan’da en çok tercih edilen üç temel hukuki form bulunmaktadır:

Limited Şirket (Društvo sa Ograničenom Odgovornošću – DOO)

DOO, yabancı yatırımcılar ve küçük/orta ölçekli işletmeler için açık ara en popüler seçimdir.

• Sermaye Gereksinimi: DOO’nun en büyük avantajı, sembolik düzeydeki asgari sermaye gereksinimidir. Sırbistan Şirketler Kanunu’na göre minimum sermaye miktarı yalnızca 100 Sırp Dinarı (RSD), yani yaklaşık 1 Euro’dur. Bu durum, girişimcilerin sermayelerini hemen bağlamak zorunda kalmadan işe başlamasına olanak tanır.
• Sorumluluk: Hissedarların sorumluluğu, taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlıdır. Bu, kişisel varlıkların korunması açısından kritik bir öneme sahiptir.
• Yönetim: Yönetim yapısı oldukça esnektir. En az bir yönetici (Direktor) atanması zorunludur. Yönetici, Sırp vatandaşı olabileceği gibi, yabancı bir kişi de olabilir. Hissedarlar ve yöneticiler aynı kişi olabilir.
• Dezavantaj: Başlangıçta düşük sermaye ile kurulan şirketler, bankalar ve ticari ortaklar nezdinde düşük güvenilirlik algısıyla karşılaşabilirler (Source 2.2). Bu nedenle, operasyonel ihtiyaçlar doğrultusunda daha yüksek bir sermaye taahhüt etmek, piyasa güvenilirliğini artırabilir.

Anonim Şirket (Akcionarsko Društvo – AD)

AD, genellikle büyük ölçekli yatırım projeleri, halka açılmayı düşünen şirketler veya önemli sermaye gerektiren finansal kurumlar için uygundur.

• Sermaye Gereksinimi: AD’ler için asgari sermaye gereksinimi oldukça yüksektir: 3.000.000 RSD (yaklaşık 25.600 Euro). Bu sermayenin kuruluş sırasında taahhüt edilmesi ve ödenmesi gerekir.
• Sorumluluk: Hissedarların sorumluluğu yine taahhüt ettikleri hisse miktarıyla sınırlıdır.
• Yönetim: Daha karmaşık bir yönetim yapısı (Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu) ve daha katı raporlama yükümlülükleri mevcuttur.

Bireysel İşletme (Preduzetnik)

Eğer işi tek başınıza yürütecekseniz ve karmaşık bir kurumsal yapıya ihtiyacınız yoksa tercih edilebilir.

• Avantaj: Kuruluş ve muhasebe süreçleri son derece basittir. Bazı durumlarda “paušalno oporezivanje” (götürü vergilendirme) rejiminden yararlanarak düşük ve sabit bir vergi ödeyebilirler.
• Dezavantaj: İşletme sahibi, işletmenin tüm borçlarından kişisel varlıklarıyla sınırsız sorumludur. Yabancı yatırımcılar için oturum izni süreçlerinde DOO genellikle daha avantajlıdır.

İş Planının Temelleri ve Pazar Analizi

Hukuki yapıyı seçtikten sonra, yatırımınızın sağlam temellere dayanması için kapsamlı bir iş planı şarttır. Sırbistan’da iş yapmak, sadece vergi avantajlarından faydalanmak değil, aynı zamanda yerel piyasanın dinamiklerini anlamak demektir.

• Pazar Analizi: Hedef sektördeki rekabet, tüketici davranışları ve fiyatlandırma stratejileri incelenmelidir. Özellikle Bilişim Teknolojileri (IT), Enerji, Otomotiv ve Tarım sektörleri, Sırbistan’ın en çok teşvik ettiği ve büyüyen alanlardır.
• Mali Projeksiyonlar: Özellikle KDV mükellefiyeti sınırını (yıllık 8 milyon RSD) ne zaman aşacağınızı tahmin etmek, erken aşamada vergi planlaması için hayati önem taşır.
• Yerel Uzmanlık: Başlangıç aşamasında, yerel pazara ve mevzuata hakim bir danışmanlık firması veya hukuk bürosu ile çalışmak, zaman kaybını ve hukuki hataları minimuma indirir.

Şirket Adının Belirlenmesi ve Rezervasyonu

Şirket adı seçimi, resmi kayıt sürecinin ilk adımıdır. Sırp İşletme Kayıt Ajansı (Agencija za Privredne Registre – APR) nezdinde, seçtiğiniz ismin Sırbistan’da kayıtlı başka bir şirketle birebir aynı veya çok benzer olmadığından emin olmanız gerekir.

• Benzersizlik Kontrolü: APR’nin online portalı üzerinden isim kontrolü yapılmalıdır. İsim, şirketin faaliyet alanını çağrıştırmalı ve kamu düzenine aykırı olmamalıdır.
• Rezervasyon: İsim rezervasyonu yapmak, tescil süreciniz tamamlanana kadar o ismin başkası tarafından alınmasını engeller ve size hukuki güvence sağlar.

Finansal Temeller ve Bankacılık (Sermaye ve Hesap Kurulumu)

Şirketin finansal iskeletini oluşturmak, tescil sürecinin resmiyet kazanması için elzemdir. Özellikle yabancı yatırımcılar için bankacılık prosedürleri, bürokratik engellerin en çok yaşanabildiği alandır.

Asgari Sermaye Taahhüdü ve Yönetimi

DOO için asgari sermaye 100 RSD olsa da, bu sembolik tutarın nasıl yönetileceği önemlidir:

• Taahhüt ve Ödeme: Sermaye, kuruluş aşamasında “Taahhüt Edilmiş Sermaye” olarak belirlenir. Kanun, bu sermayenin tescilden önce bankaya yatırılmasını şart koşmaz; ancak, banka hesabı açılışı için bu sermayenin gösterilmesi bazen gerekli olabilir. Pratikte, kurucular sermayeyi nakit veya ayni (mal, gayrimenkul) olarak taahhüt edebilirler. Nakit olarak taahhüt edilen sermayenin, APR’ye tescil başvurusundan önce şirketin geçici veya daimi hesabına yatırılması beklenir.
• Hisse Yapısı: Sırp hukuku, nominal (parasal değer belirtilen) ve nominal olmayan (değeri belirtilmeyen) hisselere izin verir. Basitlik ve düşük harç maliyetleri için genellikle nominal hisse tercih edilir.
• Bankaların Tutumu: Yerel bankalar, anti-kara para aklama (AML) prosedürleri nedeniyle, yabancı uyruklu yöneticilerin/sahiplerin bulunduğu ve sadece 100 RSD sermaye ile kurulan şirketlere karşı başlangıçta çekinceli yaklaşabilirler. Bu nedenle, banka hesabı açma sürecini hızlandırmak adına, kurucu belgelerde daha yüksek bir sermaye (örneğin 1.000 EUR) belirtmek ve bu tutarı yatırmak pratik bir çözüm olabilir.

Banka Hesabı Açma Süreci ve Zorluklar

Şirketin faaliyet gösterebilmesi için bir kurumsal banka hesabı açmak zorunludur.

Yabancı Yöneticiler için Prosedürler

Hesap açılışı, özellikle yabancı yöneticiler için zaman alıcı olabilir. Bankalar genellikle aşağıdaki belgeleri talep eder:

1. APR Tescil Belgesi: Şirketin resmi tescilini gösteren belge.
2. Kurucu Belgeler: Ana sözleşme (Osnivački akt), noter tasdikli.
3. Yönetici Kimlikleri: Yabancı yöneticilerin pasaportları ve ikametgâh adreslerini gösteren belgeler.
4. Kişisel Banka Referans Mektubu: Yöneticinin kendi ülkesindeki bankasından alınmış, iyi niyetli bir banka müşterisi olduğunu gösteren referans mektubu (bazı bankalar zorunlu tutar).
5. Nihai Faydalanıcı (UBO) Beyanı: Şirketin gerçek sahiplerinin kimler olduğunu gösteren resmi beyan (APR’ye kayıt zorunluluğu ile paralel ilerler).

Döviz Hesapları ve Sınırlamalar

Sırbistan’daki şirketler, uluslararası işlemler için Dinar (RSD) hesabının yanı sıra Döviz Hesapları (EUR, USD vb.) da açabilirler.

• Döviz Tutma: Sırbistan’daki döviz rejimi kısıtlayıcıdır. Yurt dışından şirketin hesabına döviz transferi yapıldığında, bu para döviz olarak kalabilir. Ancak, yerel RSD gelirlerinin dövize çevrilerek limitsiz bir şekilde hesapta tutulması kısıtlamalara tabidir. Özellikle yerel bankalar arası transferler ve ödemeler Dinar üzerinden yapılır.
• Profesyonel Yardım: Banka hesabı açılışındaki zorluklar ve AML uyum gereklilikleri nedeniyle, bu aşamada yerel bankalarla güçlü ilişkileri olan bir danışmanla çalışmak süreci hızlandırır.

Finansman Alternatifleri ve Yatırım Teşvikleri

Sırbistan, yabancı yatırım çekmek için çeşitli teşvik mekanizmaları sunar:

• Devlet Teşvikleri: Sırbistan Kalkınma Ajansı (RAS), büyük istihdam sağlayan ve katma değeri yüksek üretim yapan yabancı yatırımcılara geri ödemesiz nakit hibeler sunmaktadır. Bu teşvikler, yatırımın büyüklüğüne, istihdam sayısına ve bölgenin gelişmişlik düzeyine göre değişir.
• Serbest Bölgeler (Free Zones): Sırbistan’da 15’ten fazla aktif Serbest Bölge bulunmaktadır (örneğin Novi Sad, Subotica, Belgrad, Niš). Bu bölgelerde faaliyet gösteren şirketler, özellikle ihracat odaklı işler için büyük vergi avantajları elde ederler:
  • İthal edilen makine, ekipman ve hammaddeler için KDV ve gümrük vergisi muafiyeti.
  • Serbest Bölge içinde yapılan ciro ve işlemlerden doğan KDV muafiyeti.
  • Uzun Vadeli Avantaj: Serbest Bölge operasyonları, ihracat maliyetlerini düşürerek global pazarda rekabet gücünü artırır.

Resmi Tescil ve Hukuki Belgeler (APR Süreci)

Sırbistan’da şirket tescili, merkezi olarak Sırbistan İşletme Kayıt Ajansı (Agencija za Privredne Registre – APR) tarafından yönetilen hızlı ve şeffaf bir süreçtir. Dijitalleşme sayesinde, eğer belgeleriniz eksiksizse, tescil genellikle 2 ila 5 iş günü içinde tamamlanır.

Sırbistan İşletme Kayıt Ajansı (APR) ve E-Kayıt

APR, sadece şirketlerin tescilini değil, aynı zamanda finansal tabloların, nihai faydalanıcıların ve diğer önemli şirket verilerinin de kamuya açıklandığı merkezi bir platformdur.

• Dijital Kayıt Zorunluluğu: Yeni şirket kuruluş başvuruları büyük ölçüde elektronik ortamda yapılmaktadır. Bu, süreci hızlandırmakla birlikte, başvuru sahibinin Sırp otoritelerinden alınmış bir nitelikli elektronik imzaya (digital signature) sahip olmasını gerektirir.
• E-ID Portal: Elektronik imza, eID.gov.rs portalı üzerinden belirli yetkili kuruluşlardan temin edilir. Yabancı yatırımcılar genellikle bu adımı yerel bir vekil (hukuk bürosu veya danışman) aracılığıyla tamamlarlar.

Gerekli Belgelerin Detaylı Listesi ve Onay Süreçleri

DOO kuruluşu için temel hukuki belgeler şunlardır:

1. Kuruluş Belgesi (Osnivački akt): Şirketin ana sözleşmesidir. Şirket adı, kayıtlı adresi, kurucular, sermaye miktarı, yöneticiler ve faaliyet alanı (kodları) gibi temel bilgileri içerir.
2. Yönetici ve Kurucu Kimlik Belgeleri: Kurucu (hissedar) gerçek kişiyse pasaport fotokopisi, tüzel kişiyse o tüzel kişiliğin güncel faaliyet belgesi (ticaret sicil kaydı) ve yetkilendirme kararı.
3. Kayıtlı Adres Beyanı: Şirketin tescil adresinin belirtildiği ve bu adresi kullanma izninin alındığı belge (kira sözleşmesi veya tapu fotokopisi).
4. Sermaye Yatırım Kanıtı: Eğer sermaye kuruluş aşamasında bankaya yatırıldıysa, banka dekontu.
5. APR Başvuru Formu: APR’nin web sitesinden temin edilen ve usulüne uygun doldurulmuş tescil başvuru formu.
6. Tescil Harcı Dekontu: APR tarafından belirlenen tescil ücretinin ödendiğine dair kanıt.

Yabancı Belgeler için Hukuki Gereklilikler

Yabancı bir ülkede düzenlenen tüm belgeler (örn. tüzel kişi kurucunun ticaret sicil kaydı):

• Apostil/Onay: Belgenin düzenlendiği ülke, Lahey Apostil Sözleşmesi’ne tarafsa, Apostil onayı alınmalıdır. Taraf değilse, Sırbistan Dışişleri Bakanlığı tarafından diplomatik onay süreci izlenmelidir.
• Yeminli Tercüme: Tüm yabancı dildeki belgeler, Sırbistan’da yetkili bir yeminli tercüman (Sudski tumač) tarafından Sırpçaya tercüme edilmeli ve noter huzurunda onaylanmalıdır. Bu adım, hukuki geçerlilik açısından mutlak zorunluluktur.

Tescil Sonrası Zorunluluklar: PIB ve KDV Kaydı

APR tescili ile şirketiniz hukuki kişilik kazanır ve bir tescil numarasına (Matični broj) sahip olur. Bu aşamadan sonra iki kritik mali adım atılmalıdır:

Vergi Kimlik Numarası (Poreski Identifikacioni Broj – PIB)

APR tescili sırasında, şirket otomatik olarak Sırbistan Vergi İdaresi’nden (Poreska Uprava) bir PIB (Vergi Kimlik Numarası) alır. Bu numara, tüm vergi, sosyal katkı ve bankacılık işlemlerinde kullanılır ve şirketin mali kimliğini oluşturur.

Katma Değer Vergisi (KDV/PDV) Kaydı ve Eşiği

Şirketlerin KDV mükellefi olup olmayacağı, beklenen yıllık cirosuna bağlıdır.

• Zorunlu Kayıt Eşiği: Sırbistan’da yıllık cirosu 8.000.000 RSD (yaklaşık 68.000 EUR) eşiğini aşan her şirket, KDV (Porez na Dodatu Vrednost – PDV) sistemine kaydolmak zorundadır. Bu eşiğin aşıldığı ayın 15. gününe kadar başvuru yapılmalıdır.
• İsteğe Bağlı Kayıt: Eğer şirketiniz bu eşiğin altındaysa ancak ağırlıklı olarak KDV mükellefi olan büyük şirketlerle çalışacaksa veya önemli miktarda KDV’li yatırım yapmayı planlıyorsa, gönüllü olarak KDV mükellefi olmayı seçebilirsiniz. Bu, ödediğiniz KDV’leri (girdi KDV’si) devlete iade (mahsup) ettirmenize olanak tanır ve ticari itibarı artırır.
• Profesyonel Muhasebe: KDV karmaşık bir alandır; doğru kayıt, beyan ve geri ödeme süreçleri için bu aşamada yetkin bir muhasebeci ile anlaşmak elzemdir.

Nihai Faydalanıcı (UBO) Kaydı

Sırbistan, Kara Para Aklamanın Önlenmesi Yasası (Law on the Prevention of Money Laundering and the Financing of Terrorism) uyarınca, yeni kurulan şirketlerin tescil tarihinden itibaren 30 gün içinde Nihai Faydalanıcı (Ultimate Beneficial Owner – UBO) bilgilerini APR’nin Merkezi Kayıt Defteri’ne (Central Register of UBOs) kaydetmesini zorunlu kılar.

• UBO Tanımı: Şirketin hisselerinin %25’inden fazlasına sahip olan veya şirketi başka bir yolla (yönetim kurulu ataması, sözleşmesel kontrol) doğrudan ya da dolaylı olarak kontrol eden gerçek kişidir.
• Yaptırımlar: Bu kaydın yapılmaması veya eksik/hatalı yapılması, yasal uyumluluk açısından yüksek risk teşkil eder ve ciddi mali cezalara yol açabilir. Verilerin yılda en az bir kez gözden geçirilmesi ve doğrulanması da zorunludur.

Vergi Dünyasına Giriş (Mali Yükümlülükler ve Muhasebe)

Sırbistan’ın düşük ve rekabetçi vergi sistemi, ülkenin yatırım çekiciliğinin temel taşıdır. Doğru vergi planlaması ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi, sürdürülebilir bir iş için hayati önem taşır.

Kurumlar Vergisi (CIT): %15 Düz Oran

Sırbistan, şirket kârları üzerinden alınan Kurumlar Vergisi (Porez na dobit preduzeća) oranını Avrupa ortalamasının oldukça altında, %15 düz oran olarak uygulamaktadır.

• Vergilendirme Prensibi: Yerleşik şirketler, Sırbistan’da ve yurt dışında elde ettikleri tüm dünya gelirleri üzerinden vergilendirilir (tam yükümlülük). Yerleşik olmayanlar ise sadece Sırbistan kaynaklı gelirleri üzerinden vergilendirilir.
• Zarar Mahsubu: Şirketlerin bir vergi yılında oluşan zararları, takip eden 5 yıl içinde oluşan kârlardan mahsup edilebilir. Bu, özellikle ilk yıllarında yatırım yapan ve zarar eden girişimler için önemli bir teşviktir.
• Sermaye Kazanç Vergisi: Gayrimenkul, menkul kıymetler, fikri mülkiyet hakları gibi varlıkların satışından elde edilen sermaye kazançları, ayrı bir %15 oranında vergilendirilir. Yerleşik olmayanların elde ettiği sermaye kazançları ise %20 oranında vergiye tabidir.

Katma Değer Vergisi (KDV/PDV): %20 Standart ve %10 İndirimli Oran

Sırbistan’da iki temel KDV oranı mevcuttur:

1. Standart Oran (%20): Mal ve hizmetlerin büyük çoğunluğu bu orana tabidir.
2. İndirimli Oran (%10): Temel gıda maddeleri (ekmek, süt, et, yağ), ilaçlar, günlük gazeteler, kitaplar, toplu taşıma hizmetleri ve otelcilik hizmetleri gibi sosyal ve temel ihtiyaç maddeleri için geçerlidir.

• İhracatta %0 Oranı: İhracat amaçlı mal ve hizmet teslimleri, sıfır oranlı (%0) KDV’ye tabidir. Bu, ihracat odaklı çalışan şirketlerin sattıkları ürünlerden KDV almamaları ve operasyonel maliyetlerindeki girdi KDV’lerini iade alabilmeleri anlamına gelir ki, bu da uluslararası rekabette büyük bir avantaj sağlar.
• Beyan Dönemi: KDV mükellefiyeti açıldıktan sonra beyannameler genellikle aylık olarak sunulur.

Stopaj Vergisi (Withholding Tax – WHT) ve ÇVÖA

Sırbistan’da yerleşik olmayan kişi ve kurumlara yapılan belirli ödemeler üzerinden Stopaj Vergisi (WHT) kesilir.

• Genel Oranlar: Temettü, kâr payı, faiz, patent telif hakları (royalty) ve belirli teknik hizmet ücretleri gibi ödemelerde genel stopaj oranı %20‘dir.
• Tercihli Vergi Bölgeleri: Vergi cenneti olarak kabul edilen (Tercihli Vergi Sistemi Olan Bölgeler) yerleşik kurumlara yapılan ödemelerde stopaj oranı %25‘e kadar çıkabilir.
• Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (ÇVÖA): Sırbistan’ın 60’tan fazla ülkeyle (Türkiye dahil) ÇVÖA’sı bulunmaktadır. Bu anlaşmalar sayesinde, temettü, faiz ve telif hakkı gibi gelirler için uygulanan stopaj oranları, anlaşmada belirtilen daha düşük oranlara çekilebilir (genellikle %5 ila %10 arasına iner). Bu, yabancı yatırımcılar için büyük bir vergi yükü hafifletme mekanizmasıdır.

Bireysel Gelir ve Maaş Vergilendirmesi (PIT ve Sosyal Katkılar)

Sırbistan’da çalışanların ücretleri üzerinden Bireysel Gelir Vergisi (Personal Income Tax – PIT) ve zorunlu sosyal katkılar kesilir.

Maaş Vergisi (PIT)

Maaşlardan alınan temel gelir vergisi oranı %10‘dur. Ancak, yüksek yıllık gelire sahip bireyler için ek bir Yıllık Gelir Vergisi uygulanır:

• Yıllık gelirin Sırbistan’daki ortalama yıllık maaşın 3 katını aşan kısmı için %10 ek vergi.
• Yıllık gelirin ortalama yıllık maaşın 6 katını aşan kısmı için ise %15 ek vergi.

Zorunlu Sosyal Sigorta Katkıları

Sosyal sigorta katkıları, işveren ve çalışan arasında paylaştırılır ve aylık olarak ödenir (Brüt maaş üzerinden hesaplanır):

Katkı Türü	İşveren Payı	Çalışan Payı	Toplam Oran (Yaklaşık)
Emeklilik ve Maluliyet Sigortası	%12.00	%14.00	%26.00
Sağlık Sigortası	%5.15	%5.15	%10.30
İşsizlik Sigortası	%0.00	%0.75	%0.75
Genel Toplam	%17.15	%19.90	%37.05

Sosyal katkılar ve gelir vergisi, net maaşın üzerine eklenerek brüt maaşı oluşturur. Toplam maliyet, yaklaşık olarak net maaşın üzerine %65 civarında bir ek yük getirir (Source 3.4). Ancak, yeni işe alımlar ve özellikle Ar-Ge faaliyetlerinde çalışan personel için devletin sunduğu çeşitli vergi ve katkı indirimi teşvikleri bulunmaktadır.

Muhasebeci Seçimi ve Yıllık Raporlama

Sırbistan’da faaliyet gösteren her tüzel kişi, muhasebe kayıtlarını Sırp mevzuatına uygun olarak tutmak zorundadır.

• Yerel Muhasebeci: Yabancı dil bilen, Sırp Finansal Raporlama Standartlarına (SFR) ve IFRS/IAS’ye hakim bir yerel muhasebeci veya muhasebe firması ile çalışmak zorunludur. Muhasebeci, vergi beyannamelerinin zamanında ve doğru bir şekilde sunulmasından ve KDV yükümlülüklerinin takibinden sorumludur.
• Yıllık Finansal Tablolar: Tüm şirketler, mali yılın bitiminden sonraki belirlenen süreler içinde (genellikle 31 Mart’a kadar), yıllık finansal tablolarını hazırlamak ve bunları APR’ye sunmak zorundadır. Bu tablolar kamuya açık olarak yayınlanır.

Operasyonel Başlangıç ve İnsan Kaynakları (İşe Başlama)

Şirketin hukuki ve mali temelleri atıldıktan sonra, ticari faaliyetlere başlamak için operasyonel kurulum ve insan kaynakları süreçlerine odaklanılmalıdır.

Fiziksel Adres ve Ofis Alanı

APR’ye tescil için fiziksel bir kayıtlı adres şarttır. Bu adres:

• Sanal Ofis/Kayıtlı Adres: Başlangıçta maliyet düşürmek için sanal ofis hizmeti veren yerel firmalardan yasal adres kiralanabilir. Bu, yasal yazışmaların alınması ve saklanması için yeterlidir.
• Fiziksel Ofis: Çalışanlarınız olacaksa veya işinizin doğası fiziksel bir varlık gerektiriyorsa (üretim, perakende, lojistik), Belgrad, Novi Sad, Niš gibi büyük şehirlerde modern ofis alanları veya sanayi bölgelerinde tesisler kiralanmalıdır. Sırbistan’da gayrimenkul kiralama ve satın alma süreçleri diğer Avrupa ülkelerine göre nispeten daha basittir.

İş ve Oturum İzni Prosedürleri

Sırbistan’da çalışacak olan yabancı yöneticiler ve çalışanlar için oturum ve çalışma izni (Jedinstvena dozvola) almak zorunludur.

• Tek Durak Sistemi: Sırbistan, yabancılara verilen oturum izni ve çalışma iznini birleştiren bir “Tek Durak Sistemi” (Jedinstvena dozvola) uygulamasına geçmiştir. Bu, prosedürü basitleştirmiş ve hızlandırmıştır.
• Yabancı Yönetici: Kurulan şirketin yabancı direktörü, şirketin tescil edilmesinden sonra kolayca oturum ve çalışma izni başvurusu yapabilir. Başvuru, Sırbistan Polisi (MUP) ve Ulusal İstihdam Servisi (NSZ) tarafından ortaklaşa değerlendirilir.
• Çalışanlar: Şirketin istihdam edeceği yabancı personel için de benzer birleşik izin başvurusu yapılmalıdır. Bu süreç, yerel personelin yetersiz olduğu alanlarda daha hızlı ilerler. İzinlerin sonuçlanması genellikle 30 gün civarında sürer (Source 6.2).
• Yerel Destek: Bu izin süreçleri karmaşık olabileceğinden, göçmenlik hukuku konusunda uzmanlaşmış bir danışmanla çalışılması tavsiye edilir.

Sırp İş Hukuku Temelleri

Sırp İş Kanunu (Zakon o radu), AB standartlarına uyum sağlama çabasıyla modernize edilmiştir ancak yerel detaylara dikkat etmek gerekir.

• İş Sözleşmeleri: Tüm çalışanlarla yazılı iş sözleşmesi (Ugovor o radu) imzalanması zorunludur. Sözleşmeler belirli süreli veya belirsiz süreli olabilir.
• Çalışma Saatleri ve İzinler: Standart çalışma haftası 40 saattir. Yıllık ücretli izin hakkı minimum 20 iş günüdür. Doğum ve hastalık izinleri, kanunla detaylı olarak düzenlenmiştir.
• İşten Çıkarma: İşten çıkarma süreçleri, özellikle belirsiz süreli sözleşmelerde, kanunda belirtilen haklı nedenlere ve prosedürlere uygun olarak yapılmalıdır. Haksız fesih durumunda yüksek tazminat riskleri söz konusu olabilir.
• Ticaret Odası Üyeliği: Sırbistan Ticaret Odaları Kanunu’na göre, ülkede kurulan tüm şirketler otomatik olarak Sırbistan Ticaret Odası (Privredna komora Srbije – PKS) üyesi olarak tescil edilir. İlk yıl üyelik aidatı alınmaz, sonraki yıllarda ise şirketin büyüklüğüne göre yıllık aidat belirlenir (Source 2.2). Bu üyelik, B2B ağları ve bilgi erişimi için önemlidir.

Dijital Dönüşüm ve E-Devlet Hizmetleri

Sırbistan, özellikle Belgrad’ın güçlü BT altyapısı sayesinde önemli bir dijital dönüşümden geçmektedir.

• E-Hizmetler: APR ve Vergi İdaresi (Poreska Uprava) gibi kurumların çoğu hizmeti elektronik ortama taşınmıştır. Vergi beyannameleri, sosyal katkı ödemeleri ve bazı izin başvuruları online olarak yapılmaktadır. Bu, bürokrasiyi önemli ölçüde azaltmıştır.
• Elektronik Fatura (E-Faktura): Sırbistan, kamu ve özel sektör arasındaki işlemlerde elektronik fatura sistemine geçişi zorunlu tutarak mali şeffaflığı ve işlem hızını artırmıştır. Şirketinizin, bu sisteme uyum sağlaması gerekmektedir.

Ek Analiz: Sırbistan’ın Uluslararası Ticaret Merkezi Rolü

Sırbistan, coğrafi avantajının yanı sıra, aktif olarak yürüttüğü uluslararası ticaret politikaları sayesinde “Balkanların Girişim Kapısı” olmanın ötesine geçmiştir. Yerel bir Sırp şirketi kurarak elde ettiğiniz diğer önemli avantajlar şunlardır:

Uluslararası Serbest Ticaret Anlaşmaları Ağı

Sırbistan, yerel üreticilere ve ihracatçılara geniş bir pazara erişim imkanı sunan kapsamlı bir serbest ticaret anlaşmaları (STA) ağına sahiptir.

• Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA): Sırbistan, Balkanlar’daki diğer ülkelerle (Bosna-Hersek, Makedonya, Arnavutluk, Moldova, Karadağ ve Kosova) gümrüksüz ticareti mümkün kılan CEFTA’nın aktif bir üyesidir.
• AB ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşması (SAA): Sırbistan, AB ile kapsamlı bir anlaşmaya sahiptir. Bu, Sırbistan’da üretilen ürünlerin (belli kurallara uyması koşuluyla) AB pazarına neredeyse gümrüksüz ve kotasız girmesini sağlar. Bu, özellikle Türkiye’den AB’ye ihracatta ek gümrük yükleri ile karşılaşmak istemeyen şirketler için kritik bir avantajdır.
• Rusya ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ile STA: Sırbistan, Rusya, Belarus ve Kazakistan gibi ülkelerle serbest ticaret anlaşmalarına sahiptir. Bu, Sırp menşeli ürünlerin bu büyük pazarlara gümrüksüz girişine olanak tanır.
• Türkiye ile STA: Türkiye ile Sırbistan arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması, birçok ürün grubunda gümrük vergilerini sıfırlamış veya önemli ölçüde indirmiştir. Bu, iki ülke arasındaki ticari köprüyü güçlendirir.

Bu STA’lar sayesinde, Sırbistan’da kurulan bir şirket, 800 milyonu aşkın nüfusa sahip bir pazara gümrük engelleri olmaksızın erişim sağlayabilmektedir.

EXPO 2027 Yatırımları ve Altyapı Gelişimi

Sırbistan’ın 2027 yılında Belgrad’da düzenleyeceği özel ihtisas fuarı olan EXPO 2027, ülkeye büyük ölçekli altyapı yatırımları çekmektedir.

• Katalizör Etkisi: EXPO projesi kapsamında Belgrad’da havalimanı, demiryolu ve karayolu ağları, oteller ve fuar alanları modernleştirilmekte ve genişletilmektedir. Bu altyapı geliştirme hamlesi, Sırbistan’daki lojistik ve iş yapma ortamını kısa vadede önemli ölçüde iyileştirecektir.
• APR’de EXPO Kaydı: APR, EXPO 2027 katılımcıları için geçici tüzel kişiliklerin kaydı amacıyla özel bir veri tabanı bile kurmuştur (Source 5.2). Bu, Sırbistan hükümetinin iş dünyasına yönelik dijital ve idari kolaylaştırma çabalarının bir göstergesidir.

Fikri Mülkiyetin Korunması

Sırbistan, fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda uluslararası standartlara uyum sağlamıştır.

• Enstitü: Patentler, markalar ve endüstriyel tasarımlar Sırbistan Fikri Mülkiyet Enstitüsü (Zavod za intelektualnu svojinu – ZIS) tarafından tescil ve korunur.
• Uluslararası Anlaşmalar: Sırbistan, WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü) ve Madrid Protokolü gibi uluslararası anlaşmalara taraftır, bu da Sırbistan üzerinden yapılan tescillerin uluslararası geçerliliğini destekler.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS) ve Pratik İpuçları

Bu uzun soluklu süreçte girişimcilerin en çok merak ettiği ve zorlandığı pratik konulara ek cevaplar:

Sırbistan’da Şirket Kurmak Ne Kadar Sürer?

Eğer tüm belgeleriniz hazır ve noter onayları tamamlanmışsa, APR’deki tescil süreci genellikle 2 ila 5 iş günü içinde tamamlanır. Ancak, yabancı belgelerin apostil ve yeminli tercüme süreçleri, ve banka hesabı açılışı gibi operasyonel adımlar eklendiğinde, şirketin tam olarak faaliyete geçmesi 2 ila 4 hafta sürebilir.

Oturum İzni (Boravak) Alma Şartları Nelerdir?

Şirketin yöneticisi veya çalışanı olarak oturum izni başvurusu yapıldığında, temel şartlar şunlardır:

• Sırbistan’da tescilli bir şirkette yönetici veya çalışan olmak.
• Yeterli geçim kaynağına sahip olmak (yeterli maaş almak veya bankada para göstermek).
• Sırbistan’da bir ikamet adresi kanıtı.
• Uluslararası sağlık sigortası.
• Sabıka kaydının olmaması.

Yeni “Tek Durak” sistemi, izni alma sürecini basitleştirse de, başvuruyu doğru ve eksiksiz yapmak için uzman desteği şarttır.

Banka Hesabı Açmak Gerçekten Zor mu?

Evet, özellikle son yıllarda uluslararası anti-kara para aklama (AML) düzenlemeleri nedeniyle Sırp bankaları yabancı yöneticilere sahip yeni şirketlere karşı daha temkinli yaklaşmaktadır. Şirketin faaliyet planı (Business Plan) ve kurucuların fonlarının kaynağını gösteren belgeler bankalar tarafından detaylıca incelenir. Bu süreçte yerel bir avukatın banka ile iletişimi yönetmesi, başarısız başvuruların önüne geçebilir.

Kurulum Maliyetleri Yaklaşık Ne Kadardır?

DOO kurulumunun temel maliyetleri şunlardır (Yaklaşık Fiyatlar):

• APR Tescil Harcı: 6.500 RSD civarında.
• Noter ve Yeminli Tercüme Ücretleri: Belge sayısına ve diline bağlı olarak 150 – 500 EUR arası.
• Elektronik İmza Maliyeti: 3.000 RSD + KDV (Yaklaşık 30 EUR).
• Danışmanlık/Hukuk Ücreti: Profesyonel hizmet alımına göre değişmekle birlikte, en büyük maliyet kalemini oluşturur.

Sembolik 100 RSD sermaye hariç, idari ve hukuki başlangıç maliyetleri 500 ila 1.500 EUR arasında değişebilir.

Harekete Geçme Çağrısı

Sırbistan, düşük kurumlar vergisi, stratejik konumu ve güçlü uluslararası ticaret ağı ile Balkanlar’da iş kurmak isteyen girişimciler için altın bir fırsat penceresi sunmaktadır. Dijitalleşen kamu hizmetleri (e-kayıt, e-fatura) sayesinde, doğru planlama ve yerel uzman desteği ile şirket kurma süreci tahmin edilenden çok daha hızlı ve verimli bir şekilde tamamlanabilir.

Bu rehberde özetlenen 5 temel adımı titizlikle takip etmek (Vizyon, Finans, Tescil, Vergi ve Operasyon), Sırbistan pazarında başarılı ve sürdürülebilir bir ticari varlık oluşturmanızın anahtarıdır. Sırbistan’ın sunduğu fırsatlardan yararlanarak, işinizi sadece Balkanlara değil, Avrupa’nın geniş pazarlarına taşımak için şimdi tam zamanı. Başlangıçtaki karmaşık görünen hukuki ve mali yükümlülükler, profesyonel bir ekiple aşılabilecek küçük engellerdir.

Unutmayın, Sırbistan’a atacağınız bu adım, işinizin uluslararası arenadaki büyüme potansiyelini tetikleyen en önemli kararlardan biri olacaktır. Bu adımı bizlerle atıp başarılı sonuçlar almak için bize mesaj atmanız yeterli. Ekibimiz 7/24 sizler için çalışıyor.