Sırbistan’da kurumlar vergisi oranı genel olarak ne kadardır?
Sırbistan’da uygulanan standart kurumlar vergisi oranı, Avrupa kıtasındaki en düşük oranlardan biri olarak kabul edilen sabit %15 seviyesindedir. Bu sabit oran, yatırımcılara öngörülebilirlik ve basitlik sağlamakta, kârlılık potansiyellerini artırmaktadır. Oranın nispeten düşük olması, özellikle yüksek kâr marjına sahip ve uluslararası rekabet gücüne önem veren şirketler için Sırbistan’ı cazip bir merkez haline getirmektedir. Vergi sisteminin basit yapısı, karmaşık vergi hesaplamalarından kaçınarak şirketlerin idari yüklerini de önemli ölçüde hafifletmeye yardımcı olur. Kurumlar vergisi, şirketin ilgili vergilendirme dönemi boyunca elde ettiği net kâr üzerinden hesaplanmaktadır.
Sırbistan’da vergi mukimi (yerleşik) bir şirket hangi gelir üzerinden vergilendirilir?
Sırbistan vergi kanunlarına göre, Sırbistan’da kayıtlı veya merkez ofisi Sırbistan’da bulunan yerleşik şirketler (mukimler), dünya çapındaki gelirleri üzerinden vergilendirilmektedir. Bu, bir Sırp şirketinin, Sırbistan içinde elde ettiği gelirlerin yanı sıra, yabancı ülkelerde gerçekleştirdiği tüm ticari faaliyetler ve yatırımlardan elde ettiği kârları da Sırbistan’daki Kurumlar Vergisi’ne tabi tutması gerektiği anlamına gelir. Ancak, şirketlerin yabancı ülkelerde ödediği vergiler, çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları ve yabancı vergi kredisi mekanizmaları aracılığıyla Sırbistan’daki vergi yükümlülüğünden mahsup edilebilmektedir. Bu küresel vergilendirme prensibi, şeffaflığı ve vergi kaçakçılığını önlemeyi amaçlar.
Vergi mukimi olmayan (yerleşik olmayan) şirketler Sırbistan’da nasıl vergilendirilir?
Vergi mukimi olmayan (yerleşik olmayan) şirketler ise yalnızca Sırbistan kaynaklı gelirleri üzerinden vergilendirilir. Bu gelirler genellikle Sırbistan’da bulunan bir daimi iş yeri (Permanent Establishment – PE) aracılığıyla elde edilen ticari kârları, Sırbistan’daki gayrimenkul gelirlerini, sermaye kazançlarını ve stopaja tabi olan faiz, temettü veya telif hakkı gibi gelirleri içerir. Daimi iş yeri, yabancı bir şirketin Sırbistan’daki sabit bir iş yeri veya belirli bir süre devam eden bir inşaat projesi gibi faaliyetlerini kapsayabilir. Bu tür gelirler, genellikle yerleşik şirketlerle aynı %15 Kurumlar Vergisi oranına tabidir, ancak bazı gelir türlerinde stopaj vergisi (WHT) uygulanması ödeme aşamasında vergilendirmeyi sağlar.
Kurumlar vergisi matrahı nasıl hesaplanır ve hangi düzeltmeler yapılır?
Kurumlar vergisi matrahı, şirketin finansal muhasebe standartlarına göre hazırlanan kâr/zarar tablosunda belirtilen muhasebe kârından yola çıkılarak hesaplanır. Ancak, bu muhasebe kârı, Sırbistan Kurumlar Vergisi Kanunu’nda (CIT Law) belirtilen çeşitli vergi amaçlı düzeltmelerle (uyumlaştırmalarla) vergi matrahına dönüştürülür. Yapılan temel düzeltmeler arasında, vergi kanunlarına göre gider olarak kabul edilmeyen teminatlar, cezalar, belirli bağışlar, temsil ve reklam giderlerinin aşan kısımları, amortisman farkları ve transfer fiyatlandırması ayarlamaları gibi unsurların kâra eklenmesi yer alır. Vergi matrahı, bu düzeltmelerin uygulanmasıyla nihai vergi bilançosunda belirlenir ve %15 oranı bu matraha uygulanır.
Amortisman giderleri kurumlar vergisi matrahından nasıl düşülür?
Sırbistan’da amortisman giderleri, vergi matrahından düşülebilir bir gider olarak kabul edilir ancak muhasebe kayıtlarında uygulanan yöntemden farklı olabilir. Vergi amaçlı amortisman hesaplaması, Kurumlar Vergisi Kanunu’nda belirlenen yöntemler ve oranlara göre yapılmalıdır. Varlıklar, faydalı ömürlerine göre farklı gruplara ayrılır ve her grup için belirlenen maksimum vergi amortisman oranları uygulanır. Şirketlerin muhasebe defterlerindeki amortisman gideri, vergi amaçlı hesaplanan amortisman giderini aşarsa, aşan kısım vergi matrahına geri eklenir. Bu, vergi matrahının gerçek ekonomik değer kaybını yansıtmasını sağlamayı amaçlayan önemli bir düzeltme mekanizmasıdır.
Sermaye kazançları Sırbistan’da ayrı bir vergilendirmeye tabi midir?
Evet, Sırbistan’da sermaye kazançları, şirketin olağan ticari faaliyetlerinden elde ettiği kârlardan ayrı olarak vergilendirilmektedir. Sermaye kazançları, menkul kıymetler, gayrimenkuller, fikri mülkiyet hakları ve diğer finansal varlıkların satışından elde edilen kârları kapsar. Bu kazançlar, ayrı bir vergilendirme rejimi altında %15 oranında vergilendirilir. Yerleşik olmayan tüzel kişiler tarafından Sırbistan’da elde edilen sermaye kazançları ise %20 oranında vergiye tabidir. Sermaye kazancının hesaplanmasında, satış fiyatı ile varlığın düzeltilmiş defter değeri arasındaki pozitif fark dikkate alınır. Bu ayrı vergilendirme, yatırım kararlarını etkileyen önemli bir faktördür.
Vergi zararları kaç yıl boyunca sonraki dönem karlarından mahsup edilebilir?
Kurumlar Vergisi Kanunu, şirketlerin bir vergilendirme döneminde (genellikle bir mali yıl) oluşan vergi zararlarını, takip eden dönemlerdeki vergi kârlarından mahsup etme hakkını tanır. Sırbistan’da bu mahsup hakkı, zarar doğan yılı takip eden beş (5) yıl ile sınırlıdır. Bu, şirketlerin ilk yıllarındaki veya büyük yatırımlar sonrasındaki zararlarını, kârlı hale geldikleri sonraki yıllarda kullanarak vergi yükümlülüklerini azaltmalarına olanak tanır. Ancak, sermaye zararları yalnızca gelecekteki sermaye kazançlarından mahsup edilebilir. Bu “zarar mahsubu” mekanizması, özellikle yeni yatırımlar için riskleri yönetme ve uzun vadeli sürdürülebilirliği destekleme açısından kritik bir teşvik unsurudur.
Sırbistan’da yerleşik olmayanlara yapılan ödemelerde stopaj (WHT) oranları nelerdir?
Sırbistan, yerleşik şirketler tarafından yerleşik olmayan tüzel kişilere yapılan belirli ödeme türleri üzerinde stopaj vergisi (Withholding Tax – WHT) uygular. Standart stopaj oranı genellikle %20 olarak belirlenmiştir ve temettüler, faiz, telif hakları, kira ödemeleri ve belirli hizmet ücretlerini kapsar. Örneğin, bir Sırp şirketi tarafından yabancı bir şirkete ödenen lisanslama ücretleri bu oranda stopaja tabidir. Ancak, bu oranlar, ödemenin yapıldığı yerleşik olmayan şirketin bulunduğu ülke ile Sırbistan arasında imzalanmış olan Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (ÇVÖA) hükümleri uyarınca genellikle düşürülür veya sıfıra indirilir.
Stopaj vergisi (WHT) için çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları (ÇVÖA) nasıl uygulanır?
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (ÇVÖA), Sırbistan ile diğer ülkeler arasında imzalanan ve aynı gelirin iki farklı ülkede vergilendirilmesini engelleyen uluslararası sözleşmelerdir. Sırbistan’ın geniş bir ÇVÖA ağı bulunmaktadır. Yerleşik olmayan bir tüzel kişiye stopaja tabi bir ödeme yapılırken, ilgili ÇVÖA’da öngörülen stopaj oranı, Sırbistan ulusal yasasında belirtilen standart orandan daha düşükse, şirket daha düşük olan anlaşma oranını uygulamak zorundadır. Bu indirgenmiş oranın uygulanabilmesi için, yerleşik olmayan alıcının, vergi mukimliğini ve gelirin gerçek lehdarı (beneficial owner) olduğunu kanıtlayan belgeleri Sırp vergi idaresine sunması gerekmektedir.
Sırbistan’ın çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları (ÇVÖA) ağı ne kadar geniştir?
Sırbistan, uluslararası yatırımı teşvik etmek amacıyla 60’tan fazla ülkeyle kapsamlı bir Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (ÇVÖA) ağı kurmuştur. Bu ağ, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin büyük çoğunluğunu, bölgedeki birçok ülkeyi ve küresel ticaret ortaklarını kapsamaktadır. Bu geniş ağ, Sırbistan’dan yurt dışına yapılan temettü, faiz ve telif hakkı gibi kâr transferlerinde vergi yükünü büyük ölçüde azaltarak yabancı yatırımcılar için finansal işlemleri daha verimli hale getirir. Her bir anlaşma, belirli gelir türleri için farklı stopaj limitleri belirleyebilir ve bu nedenle, yatırımcıların ilgili ÇVÖA hükümlerini dikkatle incelemesi gerekmektedir.
Yabancı vergi kredisi sistemi Sırp şirketleri için nasıl işler?
Sırbistan’daki yerleşik şirketler, dünya çapındaki gelirleri üzerinden vergilendirildiği için, yabancı ülkelerde elde ettikleri gelirler üzerinden o ülkede ödedikleri vergileri Sırbistan’daki vergi yükümlülüklerinden mahsup etme hakkına sahiptirler. Bu, “Yabancı Vergi Kredisi” mekanizması ile sağlanır. Temel kural, Sırbistan’da ödenmesi gereken Kurumlar Vergisi miktarından, yabancı ülkede ödenen verginin düşülmesidir. Ancak, bu vergi kredisi miktarı, yabancı ülkede ödenen verginin miktarı ile Sırbistan’da aynı gelir üzerinden ödenecek vergi miktarı (yani %15) arasındaki düşük olanı geçemez. Bu mekanizma, çifte vergilendirmenin önüne geçerek yerleşik şirketlerin uluslararası faaliyetlerini destekler.
Tercihli vergi sistemine sahip bölgelere (vergi cennetleri) yapılan ödemelerde özel bir durum var mıdır?
Evet, Sırbistan, tercihli vergi sistemine sahip bölgeler (genellikle “vergi cennetleri” olarak anılır) olarak tanımlanan ülkelerde yerleşik tüzel kişilere yapılan ödemeler için daha sıkı kurallar uygulamaktadır. Özellikle, temettü, faiz, telif hakları, kira ve hizmet ücretleri gibi ödemeler bu bölgelerde yerleşik kişilere yapıldığında, standart %20 yerine %25 oranında daha yüksek bir stopaj vergisi uygulanır. Ayrıca, bu bölgelerdeki şirketlere yapılan ödemeler, normal koşullarda gider olarak kabul edilse dahi, vergi matrahından düşülemeyebilir. Bu düzenleme, zararlı vergi uygulamalarını caydırmayı ve Sırp vergi tabanının erimesini önlemeyi amaçlamaktadır.
Transfer fiyatlandırması düzenlemeleri Sırbistan’da nasıl uygulanmaktadır?
Sırbistan, ilişkili taraflar arasındaki ticari işlemlerin piyasa koşullarına uygun (emsal) fiyatlarla yapılmasını sağlamak amacıyla gelişmiş transfer fiyatlandırması (TP) kuralları uygulamaktadır. İlişkili taraflar arasında gerçekleştirilen mal, hizmet veya finansal işlemlerde kullanılan fiyatların, bağımsız taraflar arasında uygulanacak fiyatlardan sapması durumunda, bu fark vergi matrahına eklenerek düzeltilir. Sırp vergi mükellefleri, her yıl Kurumlar Vergisi Beyannamesi ile birlikte, ilişkili taraflarla yaptıkları işlemlerin detaylarını ve kullanılan emsal fiyatlandırma yöntemlerini içeren kapsamlı bir Transfer Fiyatlandırması Dokümantasyonu sunmak zorundadır. Bu dokümantasyon yükümlülüğü, tüm uluslararası şirketler için önemli bir uyum gerekliliğidir.
Sırbistan’daki temel yatırım teşvikleri nelerdir ve şartları nasıldır?
Sırbistan, yabancı ve yerli yatırımları teşvik etmek amacıyla çok katmanlı bir teşvik sistemi sunar. Bu sistem, Kurumlar Vergisi Kanunu’nda yer alan doğrudan vergi indirimleri ve muafiyetlerin yanı sıra, Sırbistan Kalkınma Ajansı (Development Agency of Serbia – RAS) aracılığıyla sağlanan nakit hibe programlarını da içerir. Temel teşvikler arasında Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerine yönelik süper indirimler, Fikri Mülkiyet (IP Box) rejimi, büyük ölçekli yatırımlar için 10 yıllık vergi tatili ve yeni istihdam sağlayan şirketlere yönelik personel vergisi/katkı payı indirimleri bulunmaktadır. Nakit hibe programları genellikle yaratılan iş sayısı ve yatırımın değerine bağlı olup, bölgesel farklılıklar da gözetilir.
Büyük yatırım projeleri için sunulan 10 yıllık vergi tatili (tax holiday) teşviki hangi koşullarda kazanılır?
Sırbistan, ülkenin ekonomik kalkınması için stratejik öneme sahip büyük ölçekli yatırımları ödüllendirmek amacıyla 10 yıllık kurumlar vergisi tatili (tax holiday) teşviki sunar. Bu teşvikten yararlanabilmek için şirketlerin, Kurumlar Vergisi Kanunu’nda belirtilen asgari yatırım ve istihdam eşiklerini karşılaması gerekir. Genel olarak, bir şirketin uygun bir vergilendirme döneminde en az 1 milyar Sırp Dinarı (RSD) değerinde duran varlık yatırımı yapması ve ek olarak belirsiz süreli sözleşmelerle 100’den fazla yeni personel istihdam etmesi beklenir. Teşvik, yatırımın gerçekleştiği dönemi takip eden 10 yıllık süre boyunca, şirketin kârının, nitelikli duran varlıklarının toplam duran varlıklarına oranı kadar uygulanır.
Fikri Mülkiyet (IP Box) rejimi ne anlama gelir ve şirketlere hangi avantajı sağlar?
Fikri Mülkiyet (IP Box) rejimi, Sırbistan’da yaratılan nitelikli fikri mülkiyet haklarından elde edilen geliri son derece düşük bir oranda vergilendirerek inovasyonu ve teknoloji geliştirmeyi teşvik eden önemli bir mekanizmadır. Bu rejim sayesinde, patentler, tescilli yazılım telif hakları ve patentlenebilir buluşlar gibi uygun fikri mülkiyet haklarının kullanımıyla elde edilen gelirin %80’i Kurumlar Vergisi matrahından muaf tutulur. Kalan %20’lik kısım standart %15 oranında vergilendirildiği için, bu gelirler üzerindeki etkin kurumlar vergisi oranı sadece %3 civarına düşmektedir. Bu, özellikle yazılım ve yüksek teknoloji şirketleri için muazzam bir vergi avantajı yaratır.
Fikri Mülkiyet (IP Box) teşvikinden yararlanmak için fikri mülkiyetin (IP) nerede yaratılması gerekir?
IP Box rejiminin temel şartı, teşvikten yararlanılacak nitelikli fikri mülkiyet (IP) haklarının Sırbistan Cumhuriyeti’nde geliştirilmiş ve yaratılmış olmasıdır. Bu, ilgili araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerinin Sırp topraklarında gerçekleştirilmesi gerektiği anlamına gelir. Yasada belirtilen nitelikli IP türleri arasında patentler, faydalı modeller ve tescilli yazılımlar bulunmaktadır. Teşvikten faydalanılacak gelirin miktarı, fikri mülkiyetin yaratılması için yapılan uygun Ar-Ge harcamalarının toplam Ar-Ge harcamalarına oranı (Nexus Yaklaşımı) dikkate alınarak hesaplanabilir.
Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) maliyetleri için uygulanan süper indirim (double deduction) nedir?
Sırbistan, şirketlerin inovasyon ve teknolojik ilerlemeye yatırım yapmasını teşvik etmek için, nitelikli Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) maliyetleri için özel bir “süper indirim” veya diğer adıyla iki kat indirim (double deduction) mekanizması sunar. Bu teşvik, Sırbistan’da gerçekleştirilen Ar-Ge faaliyetleriyle doğrudan ilgili olan tüm uygun maliyetlerin, sadece normal bir gider olarak düşülmek yerine, Kurumlar Vergisi matrahından %200 oranında indirilmesine olanak tanır. Yani, harcanan her 1 Sırp Dinarı, vergi matrahından 2 Dinar olarak düşülerek şirketin vergi yükünü önemli ölçüde azaltır. Bu güçlü teşvik, Ar-Ge yoğun sektörler için büyük önem taşımaktadır.
Ar-Ge teşviklerinden yararlanmak için uygun harcama kriterleri nelerdir?
Ar-Ge süper indiriminden faydalanmak için, yapılan harcamaların Kurumlar Vergisi Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde belirtilen “uygun Ar-Ge maliyeti” kriterlerini karşılaması gerekir. Bu maliyetler genellikle şunları içerir: Ar-Ge faaliyetlerinde doğrudan çalışan personelin maaşları ve katkı payları, araştırma amaçlı kullanılan makine ve ekipmanların amortisman giderleri, araştırma materyalleri ve sarf malzemesi giderleri, Ar-Ge ile ilgili üçüncü şahıslardan alınan teknik hizmetler ve lisans ücretleri. En önemlisi, faaliyetin yenilikçi olması ve yeni bilimsel veya teknolojik bilgiyi hedeflemesi gerekir. Maliyetlerin uygunluğunun belgelenmesi, teşvikin başarılı bir şekilde kullanılması için zorunludur.
Yeni kurulan yenilikçi şirketlerin kurucuları için uygulanan gelir vergisi istisnası nasıldır?
Sırbistan, yenilikçi faaliyetler yürüten yeni kurulmuş şirketleri (startupları) desteklemek amacıyla, şirket kurucularının maaşları üzerindeki vergi ve sosyal güvenlik katkı paylarından muafiyet tanır. Bu teşvik, kurucunun şirkette istihdam edilmesi ve belirli şartları yerine getirmesi koşuluyla, 36 aya kadar uygulanabilir. Muafiyet, brüt maaşın belirli bir üst limitine kadar (genellikle asgari ücretin 40 katı civarında) hem gelir vergisinden (%10) hem de zorunlu sosyal güvenlik katkı paylarından (%19.90 çalışan payı + %25.05 işveren payı) tam muafiyet sağlar. Bu, startup’ların ilk üç yılında personel maliyetlerini önemli ölçüde düşürerek nakit akışını iyileştirir.
Yeni kurulan şirketlere yapılan sermaye yatırımları için vergi kredisi nasıl alınır?
Sırbistan’daki vergi mükellefleri, yenilikçi faaliyetler yürüten yeni kurulmuş şirketlerin (startupların) sermayesine yaptıkları yatırımlar karşılığında Kurumlar Vergisi’nden %30 oranında vergi kredisi alma hakkına sahiptir. Bu teşvik, yatırımcıları yüksek riskli ancak yüksek potansiyelli girişimlere yönlendirmeyi amaçlamaktadır. Vergi kredisi, yatırımın yapıldığı tarihten itibaren üç yıl sonra kullanılmaya başlanabilir. Bu yatırım, nakit veya nitelikli duran varlık şeklinde olabilir. Yatırımcının, yatırım yaptığı startup’ta en az %5 hisseye sahip olması ve ilgili diğer koşulları yerine getirmesi gerekmektedir.
Startup yatırımları için vergi kredisi hakkı elde etmede maksimum limitler ve koşullar nelerdir?
Startup yatırımları için alınabilecek vergi kredisinin miktarı sınırlıdır. Tek bir yatırımcı için tek bir vergilendirme döneminde kullanılabilecek maksimum vergi kredisi tutarı 50.000.000 Sırp Dinarı (RSD) (yaklaşık 425.000 Euro) ile sınırlandırılmıştır. İlişkili tarafların aynı startup’a yaptığı yatırımlar için ise toplam maksimum kredi tutarı 100.000.000 RSD (yaklaşık 850.000 Euro) olarak belirlenmiştir. Kullanılmayan vergi kredisi, takip eden beş yıla kadar devredilebilir. Bu limitler, teşvikin geniş bir yatırımcı yelpazesine yayılmasını ve vergi gelirleri üzerindeki etkisinin kontrol altında tutulmasını sağlamayı amaçlar.
Startuplara yönelik teşviklerden yararlanabilmek için yenilikçi faaliyet (innovative activity) tanımı neyi içerir?
Sırbistan yasaları, startupların teşviklerden faydalanabilmesi için yerine getirmesi gereken “yenilikçi faaliyet” kriterlerini açıkça tanımlamıştır. Bir şirketin yenilikçi sayılabilmesi için, kuruluşunun üzerinden en fazla 3 yıl geçmiş olması ve aşağıdaki koşullardan en az birini karşılaması gerekir: Ar-Ge harcamalarının toplam giderlerinin en az %15’ini oluşturması, çalışanlarının %80’inden fazlasının yüksek nitelikli personel olması, ya da yürüttüğü yenilikçi faaliyetle doğrudan bağlantılı tescilli bir fikri mülkiyet hakkına (telif hakkı, patent vb.) sahip olması gerekir. Bu kriterler, teşviklerin gerçekten yenilik odaklı, yeni kurulan girişimlere ulaşmasını garantiler.
Kurumlar vergisi beyannamesi ne zaman ve hangi süre içinde sunulmalıdır?
Kurumlar vergisi mükellefleri, yıllık Kurumlar Vergisi Beyannamesi’ni (Tax Balance Sheet – PK-1) vergi döneminin (genellikle mali yılın) bitiminden itibaren 180 gün içinde elektronik ortamda Sırp Vergi İdaresi’ne sunmak zorundadırlar. Sırbistan’da vergi dönemi genellikle takvim yılı (1 Ocak – 31 Aralık) ile aynıdır. Şirketin statü değişikliği (birleşme, bölünme) veya tasfiye gibi durumlarda, beyanname verme süresi Mali Tabloların sunulması için belirlenen süreden itibaren 15 gün içinde olmalıdır. Yıllık beyanname verme süresi, vergi mükelleflerinin mali tablolarını hazırlamaları ve vergi amaçlı düzeltmeleri yapmaları için yeterli zaman sağlamaktadır.
Sırbistan’da kurumlar vergisi için aylık avans ödemesi sistemi nasıl işlemektedir?
Sırbistan’daki Kurumlar Vergisi sistemi, şirketlerin yıl boyunca vergi yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak amacıyla aylık avans ödemesi (prepayment) yapmalarını gerektirir. Şirketler, bir önceki vergilendirme dönemine ilişkin belirlenen vergi yükümlülüğüne dayanarak, cari yıl boyunca her ayın 15’ine kadar avans ödemesi yapmakla yükümlüdürler. Yıllık vergi beyannamesi sunulduğunda, yıl boyunca ödenen avanslar toplamı ile hesaplanan nihai vergi yükümlülüğü karşılaştırılır. Eğer avanslar yetersiz kalmışsa aradaki fark ödenir, fazla ödeme yapılmışsa bu tutar ya iade edilir ya da sonraki dönem yükümlülüklerinden mahsup edilir.
Katma Değer Vergisi (KDV) oranları Sırbistan’da standart ve indirimli olarak nasıl uygulanır?
Sırbistan’da Katma Değer Vergisi (KDV) iki farklı oran üzerinden uygulanmaktadır. Standart KDV oranı, mal ve hizmetlerin büyük çoğunluğu için %20 olarak belirlenmiştir. Bu oran, Avrupa’daki birçok ülkeye göre rekabetçi kabul edilmektedir. İndirimli KDV oranı ise %10 olup, temel gıda maddeleri (ekmek, süt, et, meyve, sebze), ilaçlar, kitaplar, süreli yayınlar, otel konaklama hizmetleri ve toplu taşıma gibi belirli mal ve hizmetler için geçerlidir. İhracat teslimleri ise genellikle sıfır oranlı (%0) KDV uygulamasına tabidir. Bu çifte oranlı yapı, sosyal politikaları desteklerken vergi sisteminin genel etkinliğini korumayı amaçlar.
Sırbistan’da kişisel gelir vergisi ve sosyal güvenlik katkı payları yabancı çalışanlar için nasıl düzenlenmiştir?
Sırbistan’da çalışanların maaşları üzerindeki Kişisel Gelir Vergisi (PIT) oranı sabit %10‘dur ve bu vergi işveren tarafından stopaj yoluyla kesilir. Sosyal güvenlik katkı payları (emeklilik, sağlık ve işsizlik sigortası) ise hem çalışan hem de işveren tarafından ödenir ve oranları yasal olarak belirlenmiştir. Yabancı çalışanlar, Sırbistan’a yerleşen yeni vergi mükellefi olarak kabul edildiklerinde, belirli koşullar altında maaşlarının vergi ve sosyal güvenlik katkı payı matrahından %70 oranında indirim uygulanması gibi cazip teşviklerden faydalanabilirler. Bu indirim, özellikle yüksek maaşlı ve kalifiye yabancı profesyonellerin Sırbistan’da istihdam edilmesini teşvik etmektedir.
Serbest Ticaret Bölgeleri (Free Zones) Sırbistan’da yatırımcılara hangi vergi avantajlarını sunar?
Sırbistan’da faaliyet gösteren 15’ten fazla Serbest Ticaret Bölgesi (Free Zones), yatırımcılara önemli gümrük ve vergi avantajları sunmaktadır. Bu bölgelerde faaliyet gösteren şirketler, üretim veya iş operasyonları için ithal edilen mallardan ve serbest bölgede tesis inşaatı için ithal edilen ekipmanlardan gümrük vergisi ve diğer ithalat ücretlerinden muaftır. Ayrıca, bu bölgelerde üretilen malların ihracatına yönelik hizmetler KDV’den muaf tutulur. Bu teşvikler, ihracata yönelik üretim yapan ve tedarik zincirinde gümrük maliyetlerini minimize etmek isteyen yabancı yatırımcılar için Sırbest Ticaret Bölgelerini ideal bir lojistik ve üretim üssü haline getirir.
Şirket birleşmeleri, bölünmeleri ve devirleri Kurumlar Vergisi açısından nasıl ele alınır?
Sırbistan Kurumlar Vergisi Kanunu, şirket birleşmeleri, bölünmeleri ve devirleri gibi yeniden yapılanma işlemlerini teşvik edici hükümler içermektedir. Bu işlemlerin belirli koşulları (özellikle ticari devamlılık ve hissedarlık yapısının korunması) karşılaması durumunda, sermaye kazançları üzerinden vergilendirme ertelenir veya muaf tutulur. Amaç, bu tür yapısal değişikliklerin vergi yükü nedeniyle engellenmemesini sağlamaktır. Yeniden yapılanma işlemlerinden sonra ortaya çıkan zararların mahsubu ve amortisman devri gibi konular da özel düzenlemelere tabidir. Bu muafiyetler, özellikle uluslararası grupların Sırbistan’daki operasyonlarını verimli bir şekilde yeniden yapılandırmalarına olanak tanır.
İnce Kapitalizasyon (Thin Capitalization) kuralları Sırbistan’da ne zaman devreye girer?
Sırbistan’daki İnce Kapitalizasyon (Thin Capitalization) kuralları, ilişkili taraflardan aşırı borçlanma yoluyla vergi matrahının yapay olarak azaltılmasını önlemeyi amaçlar. Bu kurala göre, bir şirketin ilişkili taraflardan aldığı krediler nedeniyle ödediği faiz giderlerinin tamamı Kurumlar Vergisi matrahından indirilemez. Eğer borçlunun özkaynaklarının (equity) belirli bir katını aşan bir borçlanma söz konusuysa, aşan kısma isabet eden faiz giderleri, vergi matrahına geri eklenerek vergi dışı bırakılır. Bu oran, genellikle borcun özkaynaklara oranının 4:1 (bankalar hariç) olması şeklindedir ve bu kural, ilişkili taraf faiz giderlerinin vergi avantajı yaratmasını sınırlandırır.
Sermayeye Yapılan Ek Yatırımlar için herhangi bir vergi indirimi mevcut mudur?
Sırbistan’da şirketlerin sermayeye yaptıkları ek yatırımlar için doğrudan bir vergi indirimi olmamakla birlikte, sermaye artışının bir sonucu olarak şirketin büyümesi, yeni istihdam ve büyük yatırım teşviklerine hak kazanma potansiyelini artırır. Özellikle, yeni kurulan yenilikçi şirketlere yapılan sermaye yatırımları için sağlanan %30’luk vergi kredisi teşviki, dolaylı olarak sermaye artışını teşvik etmektedir. Ayrıca, artan sermayenin duran varlıklara yatırılması durumunda, 10 yıllık vergi tatili teşvikine başvurulabilir, bu da sermaye yatırımlarının uzun vadede önemli bir vergi avantajı sağlamasına yol açar.
Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre kabul edilmeyen (non-deductible) gider türleri nelerdir?
Kurumlar Vergisi Kanunu, muhasebe kayıtlarında gider olarak yer alsa bile vergi matrahından düşülemeyecek (kabul edilmeyen) belirli gider türlerini net bir şekilde belirtmiştir. Kabul edilmeyen giderler arasında genellikle şunlar bulunur: İşle ilgili olmayan cezalar, harçlar ve para cezaları; temsil ve ağırlama giderlerinin yasal sınırları aşan kısmı; kanunen öngörülenin üzerindeki gönüllü bağışlar; gizli kâr dağıtımları; belirli sübvansiyon ve teşviklerden kaynaklanan amortisman farklılıkları ve transfer fiyatlandırması düzeltmeleri sonucu oluşan gider fazlaları. Bu giderlerin vergi matrahına eklenmesi, vergi bilançosunun temelini oluşturur.
Yabancı Para Cinsinden İşlemlerden Doğan Kur Farkları Kurumlar Vergisi’nde nasıl ele alınır?
Yabancı para cinsinden gerçekleştirilen ticari işlemlerden kaynaklanan kur farkları, Sırbistan’da Kurumlar Vergisi açısından muhasebe ve vergi amaçları için farklılık gösterebilir. Genel olarak, gerçekleşen (realized) kur farkları (örneğin, bir döviz alacağının tahsilinde ortaya çıkan kur farkı) vergilendirilebilir gelir veya indirilebilir gider olarak kabul edilir. Ancak, gerçekleşmeyen (unrealized) kur farkları (örneğin, dönem sonu değerlemesiyle ortaya çıkan kur farkları) için vergi kanunlarında özel düzeltmeler öngörülmüştür. Bu düzenlemeler, şirketin finansal riskten korunma (hedging) stratejilerine ve Sırp muhasebe standartlarına uyumuna bağlı olarak karmaşıklaşabilir ve dikkatli bir analiz gerektirir.
Dijital Varlıklar ve Kripto Para Faaliyetleri İçin Sırbistan’da Özel Vergi Kuralları Var mıdır?
Sırbistan, 2021 yılında Dijital Varlıklar Kanunu’nu yürürlüğe koyarak Avrupa’da bu alanda öncü ülkelerden biri olmuştur. Bu kanun, kripto paralar ve diğer dijital varlıklarla ilgili faaliyetler için özel vergi kuralları getirmiştir. Dijital varlıkların elden çıkarılmasından elde edilen sermaye kazançları, yerleşik şirketler için %15, yerleşik olmayanlar için %20 oranında sermaye kazancı vergisine tabidir. Ancak, belirli koşullar altında, elde edilen kazancın belirli bir kısmının (örneğin, diğer dijital varlıklara yeniden yatırım yapılması durumunda) vergiden muaf tutulması mümkündür. Ayrıca, dijital varlıkların ihraç edilmesi ve ticareti de KDV ve Kurumlar Vergisi açısından özel düzenlemelere tabidir.
Finansal Enstrümanlar ve Türev İşlemlerden Elde Edilen Gelirler Nasıl Vergilendirilir?
Türev işlemlerden ve finansal enstrümanlardan elde edilen gelirler, Sırbistan’da genel olarak Kurumlar Vergisi’ne tabidir. Bu tür gelirler ve giderler, Kurumlar Vergisi matrahının hesaplanmasında dikkate alınır. Özellikle, korunma amaçlı (hedging) türev işlemlerden kaynaklanan gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş kâr/zararların vergi muamelesi, ilgili muhasebe standartlarına ve vergi kanunlarına göre dikkatle ele alınmalıdır. Finansal piyasalardaki bu işlemlerden doğan sermaye kazançları, yukarıda bahsedilen sermaye kazancı vergi oranlarına (%15 veya %20) tabi olabilir, ancak işlemlerin niteliği bu ayrımı belirler.
Büyük Vergi Mükellefleri İçin Sırbistan’da Özel Denetim veya Uyum Gereklilikleri Var mıdır?
Sırbistan Vergi İdaresi (Poreska uprava), belli büyüklükteki ciro veya varlık eşiğini aşan şirketleri Büyük Vergi Mükellefleri kategorisinde sınıflandırmaktadır. Bu şirketler, diğer mükelleflere göre daha sıkı denetimlere ve daha detaylı raporlama yükümlülüklerine tabi tutulabilirler. Büyük mükellefler için belirlenen vergi dairesi birimleri, daha özel ve hızlı hizmet sunmanın yanı sıra, transfer fiyatlandırması ve uluslararası vergi konularında daha derinlemesine incelemeler yapma yetkisine sahiptir. Bu şirketlerin, vergi uyum süreçlerine yatırım yapmaları ve karmaşık uluslararası düzenlemelere tam olarak uymaları beklenir.
Kurumlar Vergisi beyannamesinde vergi matrahı için yapılan en yaygın düzeltmeler nelerdir?
Kurumlar Vergisi beyannamesinde vergi matrahının hesaplanması sırasında yapılan en yaygın düzeltmelerden bazıları şunlardır:
- Transfer Fiyatlandırması Ayarlamaları: İlişkili taraflarla yapılan işlemlerin emsal fiyattan sapması sonucu oluşan kâr veya zararın düzeltilmesi.
- Amortisman Farkları: Muhasebe ve vergi amaçlı amortisman hesaplamaları arasındaki farkların eklenmesi veya çıkarılması.
- Kabul Edilmeyen Giderler: Cezalar, bağışların aşan kısımları, temsil giderlerinin vergi kanununda belirlenen limitleri aşan tutarı gibi vergi dışı giderlerin kâra eklenmesi.
- Zarar Mahsubu: Önceki yıllardan devreden vergi zararlarının cari yıl kârından düşülmesi.
- IP Box Muafiyeti: Nitelikli fikri mülkiyet gelirinin %80’inin matrahtan düşülmesi. Bu düzeltmelerin doğru yapılması, nihai vergi yükümlülüğünü belirlemede hayati öneme sahiptir.
Büyük Ölçekli İstihdam Yaratma Faaliyetleri İçin İşverenlere Sağlanan İlave Teşvikler Nelerdir?
Büyük ölçekli istihdam yaratmayı taahhüt eden ve bu taahhütlerini yerine getiren şirketlere, Kurumlar Vergisi teşviklerinin yanı sıra, istihdam edilen personel üzerinden ödenen zorunlu sosyal güvenlik katkı paylarında indirim veya muafiyetler sağlanabilir. Özellikle, yeni mezunlar, engelliler veya uzun süreli işsizler gibi belirli kategorilerdeki kişilerin istihdam edilmesi durumunda, işverenlere, işe alım tarihini takip eden belirli bir süre boyunca (genellikle 1 ila 3 yıl) bu kişilerin maaşları üzerindeki gelir vergisinden ve sosyal güvenlik katkı paylarından kısmi veya tam muafiyet tanınabilir. Bu teşvikler, işgücü piyasasına katılımı artırmayı ve bölgesel gelişimi desteklemeyi amaçlar.
Serbest Bölgelerde Kullanılan İthal Malların Vergi ve Gümrük Rejimi Nasıldır?
Sırbistan’daki serbest ticaret bölgeleri, yatırımcılara gümrük ve vergi muafiyetleri sunarak ihracata yönelik üretimi destekler. Bu bölgelerde faaliyet gösteren şirketler, üretimleri için gerekli olan hammaddeleri, makine ve ekipmanları, ayrıca tesis inşaatı ve onarımı için gerekli malzemeleri, gümrük vergisi ve KDV ödemeksizin ithal edebilirler. Bu mallar serbest bölge statüsünde kalır ve Sırbistan gümrük bölgesine giriş yapmaz. Bu durum, şirketlerin sermaye ve operasyonel maliyetlerini önemli ölçüde düşürürken, uluslararası ticarette rekabet avantajı elde etmelerini sağlar. Bu avantajlar, serbest bölgeleri özellikle üretim ve lojistik merkezleri için cazip kılmaktadır.
Sırbistan’daki vergi teşviklerinin kalıcılığı ve gelecekteki değişiklik potansiyeli nasıldır?
Sırbistan, Avrupa Birliği üyeliği sürecinde vergi sistemini AB müktesebatına uyumlu hale getirme taahhüdündedir. Mevcut vergi teşviklerinin büyük bir kısmı (özellikle Ar-Ge ve IP Box gibi inovasyon odaklı teşvikler), AB’nin devlet yardımı kurallarına uygun olarak tasarlanmış ve yürürlüğe konmuştur, bu da teşviklerin kalıcılığına dair güçlü bir güvence sağlamaktadır. Ancak, AB’ye tam üyelik gerçekleştiğinde veya küresel vergi reformları (örneğin OECD’nin Pillar Two kuralları) uluslararası alanda zorunlu hale geldiğinde, özellikle büyük çok uluslu şirketlere yönelik bazı kurallar ve teşvik limitleri gelecekte revize edilebilir. Yatırımcıların, yasal değişiklikleri yakından takip etmesi ve uzman vergi danışmanlarından destek alması hayati önem taşır.
Kaynakta Kesinti (WHT) ve nihai vergilendirme arasındaki ayrım Sırbistan’da nasıl yapılır?
Sırbistan’da kaynakta kesinti (Withholding Tax – WHT), temettü, faiz veya telif hakları gibi gelirlerin ödeme anında, geliri elde eden yerleşik olmayan taraftan tahsil edilmesini sağlayan bir mekanizmadır. Yerleşik olmayan tüzel kişiler için WHT oranı genellikle %20’dir. Bu kesinti, ÇVÖA hükümleri tarafından daha düşük bir orana indirilebilir veya sıfırlanabilir. Çoğu durumda, özellikle ÇVÖA’nın uygulanabildiği durumlarda, kesilen bu WHT tutarı, yerleşik olmayan alıcı için Sırbistan’daki vergilendirme yükümlülüğünün nihai olarak yerine getirildiği anlamına gelir (nihai vergilendirme). Ancak, yerleşik olmayan bir daimi iş yeri (PE) aracılığıyla elde edilen ticari kârlar ise yıllık Kurumlar Vergisi beyannamesi ile vergilendirilir.
Yabancı İşveren Tarafından Sırbistan’a Gönderilen Çalışanların Vergi Durumu Nedir?
Yabancı bir işveren tarafından geçici olarak Sırbistan’a gönderilen çalışanların vergilendirilme durumu, Sırbistan’da geçirdikleri süreye ve ilgili Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (ÇVÖA) hükümlerine bağlıdır. Çoğu ÇVÖA uyarınca, çalışanlar 12 aylık bir dönemde Sırbistan’da 183 günden az kalırlarsa ve maaşları Sırbistan’da yerleşik olmayan bir işveren tarafından ödenirse, Sırbistan’da gelir vergisine tabi olmazlar. Ancak, bu süreyi aşarlarsa veya maaşları Sırp kaynaklı ise, Sırp kişisel gelir vergisi ve sosyal güvenlik katkı paylarına tabi olurlar. “Yeni yerleşik vergi mükellefi” teşviki de bu kişilere önemli avantajlar sunabilmektedir.
Kurumlar Vergisi Ödemelerinde Gecikme Faizleri ve Cezalar Nasıl Uygulanır?
Sırbistan’da Kurumlar Vergisi, aylık avans ödemeleri veya yıllık nihai vergi yükümlülüğü için belirlenen son ödeme tarihlerinde ödenmelidir. Vergi ödemelerinde gecikme olması durumunda, Vergi İdaresi geciken tutar üzerinden gecikme faizi uygular. Gecikme faiz oranı, ilgili dönemdeki Sırbistan Merkez Bankası’nın referans faiz oranına bağlı olarak belirlenir ve nispeten yüksektir. Ayrıca, beyannamenin süresinde verilmemesi, eksik beyan veya yanlış bilgi verilmesi gibi uyumsuzluk durumlarında, vergi mükelleflerine vergi kanununda belirtilen parasal cezalar uygulanır. Bu cezalar, vergi miktarının yüzdesi olarak veya sabit bir tutar olarak hesaplanabilir ve yatırımcılar için önemli bir mali risk oluşturur.
Sırbistan’da yatırımcıların vergi danışmanlığı alırken nelere dikkat etmesi gerekir?
Yatırımcıların Sırbistan’da operasyon kurarken veya mevcut faaliyetlerini sürdürürken, özellikle karmaşık teşvik mekanizmalarından, transfer fiyatlandırması kurallarından ve uluslararası vergilendirme yükümlülüklerinden tam olarak faydalanabilmek için uzman vergi danışmanlığı almaları büyük önem taşır. Danışman seçimi yapılırken, Sırp vergi kanunlarına hakimiyetin yanı sıra, uluslararası vergi hukuku ve Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları konularında deneyimli olmaları kritik bir faktördür. Doğru danışmanlık, vergi yapısının en başından itibaren optimize edilmesini, uyum risklerinin en aza indirilmesini ve sunulan tüm teşviklerden maksimum düzeyde yararlanılmasını sağlayarak uzun vadede maliyet avantajı yaratır.